دیدگاه استایفسکی

داستایفسکی در آثار خود شخصیت‌هایی را حلاجی می‌کرد که حتی آدمکشی را زیر لوای مرام و اعتقادات ایدئولوژیک خود موجه می‌دانستند. به همین خاطر آثار این نویسنده در تمام سال‌هایی که از آن می‌گذرد، چه در دوران قدرت‌گیری حکومت‌های تمامیت‌خواه قرن بیستم و چه امروزه که «کارزار علیه ترور» در جریان است، با چالش‌های زمانه تناسب دارند. او به خصوص به افکار و ایده‌هایی که پس از ده سال تبعید و بازگشت به سن پترزبورگ در میان روشنفکران رواج یافته بود به دیده شک می‌نگریست.

مخالفت و اعلام جرم دوستایِوسکی علیه نهیلیسم روسی در کتاب او با عنوان تسخیرشدگان (جن زدگان) به خوبی منعکس شده‌است. این کتاب که در سال ۱۸۷۲ چاپ شد به خاطر زبان آمرانه و نصیحت گونه آن مورد انتقاد قرار گرفته ولی بدون تردید او می‌خواست نشان دهد که افکار مرسوم در میان روشنفکران آن نسل می‌توانند خطرناک باشند. داستانی که دوستایِوسکی در این کتاب نقل می‌کند در قالب یک طنز سیاه و گزنده، روشنفکران هم دوره خود را به خاطر بازی کردن با ایده‌های انقلابی بدون آنکه بدانند انقلاب در عمل به چه معنایی است به نقد می‌کشد. داستان کتاب را در واقع می‌توان نسخه‌ای از حوادث واقعی دانست که در زمانی که دوستایِوسکی مشغول نگارش کتاب بود اتفاق می‌افتاد. دوستایِوسکی در داستان تسخیر شدگان استدلال می‌کند که فراموش کردن موازین اخلاقی و انسانی به خاطر افکار آزادیخواهانه به نوعی تمامیت‌خواهی و استبداد بدتر از گذشته منجر می‌شود.

مارشال برمن در کتاب تجربه مدرنیته برای توضیح مدرنیزاسیون از بالا و توسعه نیافتگی دوران تزاری در روسیه، شهر سن پترزبورگ و بلوار معروف نووسکی را مثال زده و برای توضیح آن از آثار فئودور دوستایِوسکی استفاده کرده‌است.

شاید بتوان گفت مشهورترین دیدگاه دوستایِوسکی که از زبان یکی از شخصیت‌های رمان برادران کارامازوف بیان می‌شود، این جمله باشد که «اگر خدایی وجود نداشته باشد، همه‌چیز مجاز است». ژیل دلوز و ژک لکان، متفکران معاصر فرانسوی خلاف این عقیده را دارند. لکان معتقد است دقیقاً وجود منع الهی است که زمینهٔ گناه را فراهم می‌سازد. به باور دلوز نیز قضیه کاملاً برعکس چیزی است که دوستایِوسکی می‌گوید، زیرا به واسطهٔ وجود خداست که همه‌چیز مجاز است.

رمان‌ها و رمان‌های کوتاه

• (۱۸۴۶) بیچارگان (رمان کوتاه)
• (۱۸۴۶) همزاد(رمان) (رمان کوتاه)
• (۱۸۴۷) خانم صاحبخانه (رمان کوتاه) (بانوی میزبان)
• (۱۸۴۹) نیه توچکا (ناتمام)
• (۱۸۵۹) رؤیای عمو (رمان کوتاه)
• (۱۸۵۹) روستای استپانچیکو
• (۱۸۶۱) آزردگان (تحقیر و توهین شدگان)
• (۱۸۶۲) خاطرات خانه اموات
• (۱۸۶۴) یادداشت‌های زیرزمینی (رمان کوتاه)
• (۱۸۶۶) جنایت و مکافات
• (۱۸۶۷) قمارباز (رمان کوتاه)
• (۱۸۶۹) ابله
• (۱۸۷۰) همیشه شوهر (رمان کوتاه)
• (۱۸۷۲) جن‌زدگان
• (۱۸۷۵) جوان خام
• (۱۸۸۰) برادران کارامازوف

داستان‌های کوتاه

• در پانسیون اعیان
• (۱۸۴۶) «آقای پروخارچین»
• (۱۸۴۷) «رمان در نُه نامه»
• (۱۸۴۸) «شوهر حسود»
• (۱۸۴۸) «همسر مردی دیگر»
• (۱۸۴۸) «همسر مردی دیگر و شوهر زیر تخت» (تلفیقی از دو داستان قبلی)
• (۱۸۴۸) «نازک‌دل»
• (۱۸۴۸) «پولزونکوف»
• (۱۸۴۸) «دزد شرافتمند»
• (۱۸۴۸) «درخت کریسمس و ازدواج»
• (۱۸۴۸) «شب‌های روشن (داستان کوتاه)»
• (۱۸۴۹) «قهرمان کوچولو»
• (۱۸۶۲) «یک داستان کثیف» یا «یک اتفاق مسخره»
• (۱۸۶۵) «کروکدیل»
• (۱۸۷۳) «بوبوک»
• (۱۸۷۶) «درخت کریسمس بچه‌های فقیر»
• (۱۸۷۶) «نازنین»
• (۱۸۷۶) «ماریِ دهقان»
• (۱۸۷۷) «رؤیای آدم مضحک»
• () «دلاور خردسال»

مجموعه مقاله

• Winter Notes on Summer Impressions (۱۸۶۳)
• یادداشت‌های روزانه یک نویسنده (۱۸۷۳–۱۸۸۱)

ترجمه

• (۱۸۴۳) یوژینی گرانده (انوره دو بالزاک)
• (۱۸۴۳) La dernière Aldini (ژرژ ساند)
• (۱۸۴۳) Mary Stuart (فریدریش شیلر)
• (۱۸۴۳) Boris Godunov (الکساندر پوشکین)

نامه‌های شخصی

• (۱۹۱۲) Letters of Fyodor Michailovitch Dostoevsky to His Family and Friends by Fyodor Mikhailovich Dostoevsky (Author), translator Ethel Colburn Mayne Kessinger Publishing, LLC (۲۶ مه ۲۰۰۶) ISBN 978-1-4286-1333-1

نوشته‌های منتشر شده پس از مرگ

• (۱۹۲۲) Stavrogin's Confession & the Plan of the Life of a Great Sinner – English translation by ویرجینیا وولف and S. S. Koteliansky