معلم اول

معلم اول لقب کیست؟

حتما تاکنون لقب معلم اول به گوشتان خورده است و نمی دانید معلم اول لقب کیست، همان طور که از این لقب مشخص است معلم اول برای شخصیت ادبی به کار رفته است.

«معلم اول» در نوشته های اسلامی لقب ارسطو است. (مصاحب 1381, 2810) چرا ارسطو را «معلم اول» گفته اند؟ در وجه این تسمیه اقوالی را آورده اند. برخی گفته اند: ارسطو نخستین کسی است که  علم حکمت را به قید کتابت آورد، و تعلیم نمود. قبل از ارسطو حکمای سابق حکمت را به شاگردان زبانی تعلیم می نمودند. (رامپوری بدون تاریخ, 2 ، 392)

در روضات الجنات گوید سبب معلم اول گفتن ارسطو آنکه وی نخستین واضع علم منطق بوده و نخستین کسی است که مذهب تناسخ را ابطال نمود و مطالب سخیف و موهوم را از میان مطالب حکمت برانداخت و راه دلیل و برهان منطقی را بازنمود و الا پیش از او مطالب حکمت و فلسفه از راه تقلید اخذ می کردند. 

از دیر زمان در شرق و غرب، ارسطو را معلم اول را خوانده اند. ارسطو نخستین فیلسوف و یا عالم یونانی نبود ولی نخستین شخصی بود که روش شناسی در علوم را در منطق خویش روشن ساخت و به تقسیم بندی علوم که در عین حال ایجاد وحدت و پیوستگی بین شعب علوم را دربرداشت پرداخت. در اسلام گرچه کندی و شاگردانش قبل از فارابی به تدوین کتب منطقی پرداختند، این کوشش ها جنبه جست و جو و تفحص در راه کمال را داشت و هنوز به صورت پخته ای که بتواند تمدن اسلامی را تحت تاثیر قرار دهد درنیامده بود. لکن در مورد فارابی چنین نبود. فارابی در واقع پدر منطق اسلامی است و با توجه به منطق در علوم اسلامی باید او را واضع روش شناسی در علوم به صورت مدون آن نیز دانست.

با توجه به روحیه خاص حاکم بر تمدن اسلامی که تمام شئون آن مرتبط به اصل توحید و در جست و جوی بیان و متجلی ساختن این اصل در جهات گوناگون حیات انسان است، بدیهی است که آنچه فارابی در تمدن اسلامی و ارسطو قبل از او در یونان انجام داد آنچنان از دیدگاه اسلامی اساسی بود که ایجاب می کرد لقبی خاص به آنان که این مهم را انجام دادند اعطا شود. فارابی در زمانی می زیست که تمدن اسلامی در اثر ترجمه های گوناگون با انواع علوم با روش ها و فلسفه های مختلف مواجه بود. او قدمی اساسی در نظم بخشیدن به علوم و ایجاد هماهنگی بین این دانش ها و فرهنگ و معارف اسلامی برداشت. و از هرج و مرج در حیات فکری و عقلانی مسلمین جلوگیری کرد.