پیوند کلیه

پیوند کلیه، یک عمل جراحی است که در آن کلیه سالم از فرد اهدا کننده عضو وارد بدن گیرنده می‌گردد. کلیه سالم از اهدا کننده زنده یا فوت شده دریافت می‌شود همچنین باید در نظر داشت که تنها خانواده فرد یا اشخاصی با مشخصات و فاکتورهای خاص می‌توانند به شما کلیه اهدا کنند. شخص اهداکننده می‌تواند با یک کلیه سالم خود به زندگی‌اش ادامه دهد.

در اغلب اوقات، به بیمارانی که نیاز به پیوند کلیه دارند، یک کلیه سالم اهدا می‌شود، اما در بعضی شرایط نادر، ممکن است به بیمار به دو کلیه نیاز داشته باشد که آن‌ها را از بدن یک شخص فوت کرده می‌گیرند. معمولا در عمل پیوند، کلیه‌ ناسالم از بدن بیمار خارج نمی‌شود و در جای خود باقی می‌ماند؛ در این عمل، کلیه سالم در قسمت جلوی بدن و زیر شکم قرار می‌گیرد.

 

شرایط نیاز به پیوند کلیه

در صورتی که به بیماری مرحله نهایی کلیه (ESRD) مبتلا باشید، احتمالا به پیوند کلیه نیاز خواهید داشت؛ این بیماری، وضعیت دائمی نارسایی کلیه در بدن بوده و بیمار اغلب به دیالیز نیاز دارد. دیالیز فرآیندی است که طی آن، مواد زائد و سایر مواد اضافی خون، پاکسازی می‌شوند.

 

وظایف کلیه در بدن عبارت است از:

 

اوره و مایعات زائد خون را به شکل ادرار از خون جدا می‌کند. اوره، هنگامی تشکیل می‌شود که غذاهای حاوی پروتئین، مانند گوشت و مرغ و سبزیجات خاص، وارد بدن شده و در بدن تجزیه می‌شوند. 

نمک، الکترولیت‌ها (مانند سدیم و پتاسیم) و سایر مواد موجود در خون را تعدیل می‌کند.

اریتروپویتین تولید می‌کند. این ماده هورمونی است که در ساخت گلبول‌های قرمز خون نقش دارد.

فشار خون بدن را تنظیم می‌کند.

نسبت اسید و باز بدن را تنظیم کرده و بدن را همیشه در حالت خنثی نگه می‌دارد؛ این عمل برای انجام صحیح فرآیندها در قسمت‌های زیادی از بدن لازم ضروری است. 

بعضی از شرایطی که ممکن است منجر به ابتلای فرد به بیماری مرحله نهایی کلیه (ESRD) شود عبارت‌اند از:

 

عفونت‌های ادراری مکرر

نارسایی کلیه ناشی از دیابت یا فشار خون بالا

بیماری کلیه پلی‌کیستیک (بیماری مادرزادی که در آن هر دو کلیه دارای کیست‌های متعدد هستند) یا سایر اختلالات مادرزادی کلیه

بیماری گلومرولونفریت، که مربوط به التهاب واحدهای تصفیه کننده کلیه است

سندرم همولیتیک اورمیک، بیماری که باعث نارسایی کلیوی می‌شود

لوپوس و سایر بیماری‌های سیستم ایمنی بدن

ایجاد انسداد در سیستم کلیه و مجاری ادرار

در صورت ابتلا فرد به سایر ناراحتی‌ها در این قسمت، مانند بیماری‌های مادرزادی کلیه، احتمالا به پیوند کلیه نیاز خواهد داشت. همچنین ممکن است پزشک شما بنا به دلایل دیگری برای حفظ سلامت خود، پیوند کلیه را به شما پیشنهاد کند.

 

خطرات پیوند کلیه چیست؟

 

عمل پیوند کلیه نیز مانند سایر عمل‌های جراحی، با عوارض و خطراتی همراه است؛ این عوارض شامل موارد زیر می‌شود:

 

خون‌ریزی

عفونت

انسداد رگ‌های خونی متصل به کلیه جدید

نشتی یا انسداد ادرار در میزنای

کار نکردن کلیه جدید در ابتدای پیوند

پس از انجام عمل پیوند، بدن شما ممکن است کلیه جدیدتان را پس بزند. پس زدن، یک عکس‌العمل طبیعی بدن در برابر ورود شی یا بافت خارجی به آن است.

 

هنگامی که کلیه جدید به بدن شخص پیوند زده می‌شود، سیستم ایمنی بدن، بافت جدید وارد شده به بدن را به عنوان یک تهدید برای بدن شناخته و به ارگان تازه وارد حمله می‌کند.

 

برای سالم ماندن ارگان پیوند زده شده، پزشکان با استفاده از داروهای مختلف سرکوب کننده سیستم ایمنی ، سبب جلوگیری از پس زدن کلیه جدید میشوند و در واقع سیستم ایمنی بدن فرد را گمراه می‌کنند که در نهایت باعث می‌شود تا ارگان جدید را پذیرفته و به آن حمله نکند. 

 

داروهایی که فرد برای پیشگیری یا درمان پس زدن ارگان جدید استفاده می‌کند دارای عوارض مختلفی بوده که بسته به نوع دارو، متفاوت است. 

 

چه کسانی نمی‌توانند عمل پیوند کلیه را انجام دهند؟

تمامی افرادی که مشکل کلیوی دارند، نمی‌توانند عمل پیوند کلیه را انجام دهند. افرادی که شرایط زیر را دارند نمی‌توانند عمل پیوند کلیه انجام دهند:

 

وجود عفونت یا ایجاد عفونت‌های مکرر در بدن که نمی‌توان به طور کامل آن‌ها را درمان کرد. 

وجود سرطان، در صورتی که از محل اصلی خود خارج شده و در قسمت‌های دیگری از بدن نیز تکثیر یافته است.

ناراحتی شدید قلبی یا وجود مشکل شدیدی که به طور کلی، خطر عمل جراحی را بالا ببرد.

برطرف نشدن مشکل در صورت انجام عمل پیوند. 

خطراتی دیگری نیز، بسته به شرایط پزشکی و سلامت بدنتان ممکن است شما را تهدید کند؛ بنابراین توصیه می‌شود پیش از انجام عمل، در مورد تمامی موضوعات و شرایط بدنی خود با تیم پزشکی‌تان مشورت کنید.

 

چگونه برای پیوند کلیه آماده شویم؟

برای دریافت کلیه از اهداکننده‌ای که زنده نباشد، باید نام شما در لیست انتظار شبکه اهدا عضو ثبت گردد. برای قرار گرفتن در صف انتظار برای پیوند، آزمایش‌ها و معاینات گسترده‌ای روی شما انجام خواهد شد. 

 

تیم پیوند، وظیفه بررسی شرایط و پیشبرد روند پیوند را برعهده دارد. تیم پیوند، شامل جراح پیوند، نفرولوژیست (پزشک متخصص در زمینه بیماری‌های کلیه و درمان آن‌ها)، یک یا چند پرستار، یک مددکار اجتماعی و یک روانپزشک یا روانشناس می‌شود. ممکن است در بعضی از تیم‌های پیوند، اعضای دیگری مانند متخصص تغذیه یا متخصص بیهوشی نیز دیده شود.

 

عمل پیوند کلیه

مراحل ارزیابی فرد برای پیوند کلیه شامل موارد زیر است:

 

ارزیابی سلامت روان: پیش از عمل پیوند عضو، شرایط روانی و اجتماعی شخص، از جمله استرس، مسائل مالی و میزان پشتیبانی فرد توسط خانواده یا سایر افراد سنجیده می‌شود. این مسائل می‌توانند در نتیجه پیوند بسیار تاثیرگذار باشند. در صورتی که اهداکننده عضو، در قید حیات باشد نیز چنین ارزیابی‌هایی روی فرد انجام خواهد شد.

تست خون: آزمایش خون برای پیدا کردن اهدا کننده مناسب، بررسی میزان اولویت فرد در صف انتظار و کاهش احتمال پس زده شدن عضو توسط بدن بیمار انجام می‌گیرد. 

معاینه: در روند این معاینات، سلامت کلیه‌های شخص و به طور کلی سلامت بدن او مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این معاینات و آزمایش‌ها می‌تواند شامل مواردی چون عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی، نمونه برداری از کلیه و معاینات دندانپزشکی باشد؛ همچنین برای بانوان، معایناتی مانند پاپ اسمیر (بررسی سلول‌های دهانه رحم)، معاینات جیناکولوژی (بیماری‌های زنان) و ماموگرافی (عکس برداری از سینه با اشعه ایکس) نیز در کنار سایر آزمایشات انجام خواهد شد.

به طور کلی، تیم پیوند پیش از انجام عمل جراحی با کنار هم گذاشتن سوابق پزشکی، نتیجه معاینات و آزمایش‌های گرفته شده از بیمار، میزان نیاز او به عمل پیوند و اینکه آیای شخص مورد نظر به پیوند عضو نیاز دارد یا خیر را تشخیص می‌دهند. هنگامی که تیم پزشکی، نیاز شما به پیوند کلیه را تایید کنند، نام شما در لیست شبکه اهدا عضو (UNOS) قرار گرفته و به محض اینکه عضو موردنظر پیدا شود، شما را مطلع می‌کنند و پس از آن باید برای انجام عمل، در بیمارستان حاضر شوید. 

 

در صورتی که اهداکننده عضو یکی از افراد در قید حیات خانواده شما باشد، تاریخ عمل پیوند به شما اعلام شده و دیگر نیازی به انتظار در صف دریافت عضو نیست. نکته مهم در این شرایط، این است که خون اهدا کننده باید با خون بیمار سازگار بوده و از نظر سلامت جسمی نیز در وضعیت مناسبی باشد. پیش از انجام عمل پیوند برای اطمینان از اینکه تصمیم فرد کاملا به اراده خودش است، از اهداکننده آزمایش سلامت روان نیز گرفته می‌شود.

 

پیش از انجام عمل پیوند، مراحل زیر باید طی شود:

 

تیم پیوند، روش کار خود را برای شما توضیح داده و شما می‌توانید با پرسیدن سوال، ابهامات خود را در این زمینه برطرف کنید.

شما باید یک فرم رضایت را امضا کنید که در آن به تیم پزشکی خود، اجازه انجام عمل جراحی را می‌دهید. این فرم را با دقت مطالعه کرده و در صورتی که قسمتی از آن برایتان شفاف نیست، در مورد آن سوال کنید.

در صورتی که تا پیش از مراجعه، دیالیز مرتب داشته اید، پیش از انجام عمل نیز دیالیز خواهید شد.

در صورتی که دریافت عضو از اهدا کننده زنده صورت می‌گیرد، باید از هشت ساعت پیش از عمل جراحی چیزی نخورید. در مواردی که کلیه اهدایی از بدن مرده گرفته شده است، بیمار از زمانی که به او، در دسترس بودن کلیه را اطلاع می‌دهند نباید چیزی میل کند.

ممکن است پیش از انجام عمل، برای حفظ آرامشتان از مقداری آرام بخش استفاده شود.

بسته به سابقه پزشکی که دارید، ممکن است تیم پیوند از شما در مورد شرایط خاصتان سوالاتی بپرسد تا برای اتفاقات احتمالی پیش رو، آمادگی لازم را داشته باشد.  

شرایط سنی پیوند کلیه

در طول عمل پیوند کلیه چه اتفاقاتی می‌افتد؟

عمل پیوند کلیه در محیط بیمارستان انجام شده و روش‌های انجام آن، بسته به تیم پزشکی و شرایط پزشکی شما متفاوت خواهد بود. 

 

به طور کلی؛ عمل پیوند کلیه طبق مراحل زیر انجام می‌شود:

 

در ابتدا، بیمار لباس‌های خود را درآورده و گان بیمارستانی (لباس‌های راحت بیمارستان‌ها) به تن می‌کند. 

یک خط وریدی (IV line) در بازو یا دست شما ایجاد می‌شود. ممکن است کاتترهای (لوله‌ای برای انتقال مایعات) دیگری نیز برای بررسی وضعیت قلب، فشار خون و نمونه گیری از خون، روی گردن و مچ دستتان قرار بگیرد. از جمله قسمت‌های دیگر بدن برای نصب این کاتترها می‌توان به ناحیه استخوان ترقوه و رگ‌های قسمت کشاله ران اشاره نمود.

در صورت وجود موهای زائد در ناحیه جراحی، موهای آن ناحیه تراشیده می‌شود.

در مرحله بعد، یک سوند ادراری به مثانه شما متصل می‌شود.

شما باید روی تخت اتاق عمل به پشت بخوابید.

برای انجام عمل پیوند کلیه، بیمار در حالت بیهوشی قرار خواهد گرفت. در این حالت، یک لوله از طریق دهان بیمار وارد شش‌های او می‌شود؛ این لوله به یک دستگاه ونتیلاتور متصل شده که به وسیله آن کار تنفس را در طول عمل برای بیمار انجام می‌دهد.

متخصص بیهوشی که در اتاق عمل حضور دارد، در طول انجام عمل جراحی به صورت مداوم، ضربان قلب، فشار خون، وضعیت تنفس و میزان اکسیژن خون شما را بررسی می‌کند.

پوست ناحیه‌ جراحی با محلول ضدعفونی کننده، تمیز و ضدعفونی می‌شود.

یک شکاف در قسمت زیر شکم بیمار و در یک طرف بدن او، توسط جراح ایجاد می‌شود. جراح، پیش از انجام عمل، کلیه اهدا شده را از نظر ظاهری مورد بررسی مجدد قرار می‌دهد.

در این مرحله، کلیه اهدا شده داخل شکم بیمار قرار می‌گیرد. در صورتی که کلیه اهدایی، کلیه سمت چپ بدن باشد، در سمت راست بدن بیمار قرار گرفته و در صورتی که کلیه سمت راست باشد، در سمت چپ بدن بیمار پیوند می‌خورد؛ دلیل این مسئله نیز، اتصال راحت‌تر میزنای به مثانه است.

در کلیه اهدا شده، سرخرگ و سیاهرگ کلیوی، به سرخرگ و سیاهرگ ایلیاک خارجی (تهیگاه خارجی) متصل می‌گردد.

پس از اتصال سرخرگ و سیاهرگ، جریان خون عبوری از آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد تا هرگونه خونریزی از قسمت بخیه شناسایی و از آن جلوگیری شود.

در این مرحله، میزنای (لوله‌ای که ادرار را از کلیه خارج می‌کند) کلیه اهدا شده، به مثانه بیمار متصل می‌گردد.

شکاف بدن بیمار، توسط منگنه جراحی (استاپلر) یا بخیه زدن، به هم دوخته می‌شود. 

برای جلوگیری از تورم ناحیه زخم، ممکن است یک درن (وسیله‌‌ای برای تخلیه ترشحات) در آن محل قرار گیرد.

در مرحله آخر، بانداژ استریل روی زخم بیمار قرار گرفته و با دقت پانسمان می‌شود.

بهتر است پیش از انجام عمل پیوند کلیه، با پزشک خود در مورد مراحل انجام عمل جراحی و کارهایی که قرار است روی بدن شما انجام گردد صحبت کنید.

 

چگونگی انجام پیوند کلیه

پس از انجام عمل پیوند کلیه چه اتفاقاتی می‌افتد؟

. پس از اتمام عمل جراحی، بیمار را به اتاق احیا می‌برند. هنگامی که فشار خون، ضربان قلب و تنفس بیمار به حالت پایدار برگشت و شخص هوشیاری خود را بدست آورد، به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل شده و تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد. هنگامی که بیمار شرایط لازم برای خروج از بخش مراقبت‌های ویژه را داشت، به بخش منتقل می‌شود که در این مرحله، شما پس از بهبود می‌توانید به خانه بروید. معمولا پس از انجام عمل پیوند کلیه، پیش از ترخیص بیمار باید چند روزی در بیمارستان بماند.

 

در صورتی که کلیه اهدایی از شخص زنده باشد، بلافاصله پس از قرار گرفتن در بدن شروع به تولید ادرار می‌کند، اما اگر کلیه از بدن فرد مرده گرفته شده باشد، تولید ادرار توسط آن مقداری طول می‌کشد؛ بنابراین در این صورت شما باید پس از انجام پیوند نیز تا زمانی که فرآیند تولید ادرار به حالت طبیعی خود بازگردد، دیالیز خود را ادامه دهید.

یک سوند ادراری به مثانه شما متصل بوده که ادرار را از بدنتان دفع می‌کند. برای اطمینان از کارکرد صحیح کلیه جدید، پزشک میزان ادرار شما را نیز بررسی خواهد کرد.

تا زمانی که خودتان قادر به خوردن و آشامیدن باشید، مواد مغذی از طریق خط وریدی (IV) به بدن شما وارد می‌شود.

تیم پزشکی شما در تمام مدت، میزان عملکرد داروهای ضد رد پیوند (antirejection یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن که از پس زده شدن عضو پیوندی جلوگیری می‌کنند) را مورد بررسی قرار می‌دهند تا شما بهترین دوز و ترکیب داروهای خود را در این مدت مصرف کنید.

معمولا آزمایش خون نیز از شما گرفته می‌شود. برای بررسی وضعیت کلیه جدید شما و سایر ارگان‌های بدنتان از جمله کبد، شش‌ها و سیستم گردش خون است. 

با گذشت زمان، تغذیه شما به آرامی از مایعات به سمت غذاهای جامد و عادی پیش‌ می‌رود؛ اما به طور کلی، در زمینه تغذیه تا زمانی که کلیه جدید شما کار خود را به طور کامل در بدنتان انجام دهد، محدودیت‌هایی را خواهید داشت و در این مورد باید بنا به توصیه پزشک رفتار کنید.

معمولا پس از گذشت یک روز از عمل پیوند، شما می‌توانید از جای خود حرکت کنید؛ پس از مجاز شدن حرکتتان از سوی پزشک، باید در روز چندین بار از تخت خود بیرون آمده و تحرک داشته باشید.

در صورت داشتن درد، تحت نظر پزشک خود باید از داروهای مسکن استفاده کنید. دقت داشته باشید که به هیچ وجه از آسپرین یا مسکن‌هایی که احتمال خونریزی را افزایش می‌دهند استفاده نکنید. تحت هر شرایطی، تنها داروهایی که توسط پزشکان توصیه می‌شوند را مصرف کنید.

پرستارها، داروسازها، متخصصین تغذیه، فیزیوتراپیست‌ها و سایر متخصصانی که در تیم پیوند شما حضور دارند، به شما نحوه مراقبت از بدن خود و زخم‌هایتان را آموزش خواهند داد تا بتوانید پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز به خوبی از خودتان مراقبت کنید.

پس از اینکه علائم حیاتی شما به حالت پایداری رسید، فعالیت کلیه پیوندی به خوبی انجام می‌شد و دیگر نیازی به مراقبت‌های بیمارستانی نداشتید، آماده ترخیص و رفتن به خانه هستید.

مراقبت‌های بعد از عمل پیوند کلیه

مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه

به این موارد برای مراقبت بعد از پیوند کلیه دقت کنید:

 

بعد از اینکه از بیمارستان مرخص شدید و به خانه بازگشتید، نکته ای که بسیار اهمیت دارد این است که محل زخم خود را همیشه خشک و تمیز نگه دارید؛ پزشک شما دستورالعمل استحمام صحیح در این شرایط را به شما خواهد داد. به طور کلی، از آنجایی که رطوبت خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهد، ناحیه زخم بدن شما نباید وارد آب شود. بخیه‌ها یا منگنه‌های زخم شما، طی جلساتی که برای معاینه به پزشک خود مراجعه می‌کنید، با نظارت پزشک برداشته می‌شوند.

پس از انجام عمل پیوند، تا زمانی که پزشکان به شما اجازه نداده است، حق رانندگی کردن ندارید؛ بنابراین یک نفر باید در رساندن شما از بیمارستان به خانه یا از خانه به مطب دکتر برای معاینه کمک کند. 

از هرگونه فعالیت یا موقعیتی که به کلیه جدید فشار وارد کند باید خودداری شود.

هر روز در خانه، فشار خون و وزن خود را بررسی کنید؛ زیاد شدن این موارد، می‌تواند نشان دهنده این باشد که کلیه‌های شما به خوبی کار خود را انجام نمی‌دهند. در صورت مشاهده چنین چیزی، سریعا برای بررسی دقیق، به تیم پیوند خود مراجعه نمایید.

پس زدن پیوند کلیه

در صورتی که هر یک از علائم زیر را دارید، باید به پزشک خود اطلاع دهید:

 

تب، که ممکن است نشان دهنده پس زدن اندام جدید یا وجود عفونت در بدن باشد.

قرمز شدن، تورم، خون‌ریزی یا وجود ترشحات در ناحیه شکاف.

افزایش درد در ناحیه شکاف، که می‌تواند نشان‌دهنده پس زده شدن اندام جدید یا وجود عفونت باشد.

وجود تب و حساسیت در قسمت کلیه، از رایج‌ترین علائم پس زده شدن اندام توسط بدن است. همچنین افزایش سطح کراتین خون (که در آزمایش خون مشخص می‌شود) یا افزایش فشار خون نیز می‌تواند نشانه پس زدن بدن باشد. به طور کلی، نشانه‌های پس زدن بدن می‌تواند مشابه سایر شرایط پزشکی و بیماری‌ها باشد؛ به همین دلیل شما باید در مورد جزئی‌ترین موارد با تیم پزشکی خود صحبت کرده و معاینات دوره‌ای خود را جدی بگیرید.

 

از رفتن به مکان‌هایی که ممکن است شخص بیماری در آنجا وجود داشته و بیماری‌اش به شما منتقل شود خودداری کنید؛ این مسئله به این دلیل است که داروهایی که شما مصرف می‌کنید، سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب می‌کنند تا از پس زده شدن کلیه جلوگیری شود، بنابراین بدن شما در برابر انواع بیماری‌ها آسیب‌ پذیر خواهد بود. بنابراین شما باید به صورت مادام‌العمر احتیاط لازم را در زمینه ابتلا به بیماری‌های مختلف داشته باشید.

 

دقت داشته باشید که در این مطلب، اطلاعات سطحی و کلی به شما داده می‌شود اما بسته به شرایط هرکس، تیم پزشکی او دستورالعمل منحصر به فردی را برایش تجویز می‌کند؛ بنابراین در این شرایط حتما طبق توصیه‌های پزشک خود رفتار کنید.

 

برای پیشگیری از پس زده شدن کلیه جدید چه کنیم؟

برای اینکه کلیه جدید، در بدن شما سالم مانده و پس زده نشود، پزشک به شما داروهایی تجویز می‌کند که تا آخر عمر باید از آن‌ها استفاده کنید؛ واکنش بدن هر فرد نسبت به این داروها می‌تواند متفاوت باشد. داروهای ضد رد به طور مداوم در حال توسعه و ارتقا بوده و تیم پزشکی شما با بررسی وضعیت بدنتان، داروهای مناسب شما را برایتان تجویز می‌کند. 

 

معمولا یک سری داروهای ضد درد خاص در ابتدای کار به شما داده می‌شود، اما ممکن است بسته به شرایط بدنی هر فرد، در دوزهای متفاوتی تجویز شوند. به دلیل اینکه داروهای ضد رد، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند، در صورت مصرف آن‌ها خطر ابتلا به عفونت در شما بسیار بالاتر است؛ بنابراین مصرف این داروها باید به مقداری باشد که علاوه بر اینکه کلیه شما پس زده نشود، بدنتان در برابر عفونت نیز بی دفاع نشده و مقاومتی داشته باشد که کنترل این مسئله به عهده پزشک شماست.

 

از جمله بعضی از عفونت‌هایی که بیشتر در معرض آن‌ها خواهید بود عبارت‌اند از: برفک دهانی (برجستگی‌های سفید خاکستری روی مخاط دهان یا زبان)، تبخال و عفونت‌های تنفسی.

 

بنابراین، تا چندین ماه پس از انجام عمل پیوند، از حضور در جمعیت یا ارتباط با افرادی که احتمال ابتلای آن‌ها به انواع عفونت وجود دارد خودداری نمایید.

 

سوالات رایج در مورد پیوند کلیه

هنگامی که عملکرد کلیه شما با اختلال مواجه می‌شود، نیاز به درمان خواهید داشت؛ به طور کلی دو روش درمانی برای کلیه ناسالم وجود دارد: دیالیز یا پیوند کلیه. بسیاری از افراد پیوند کلیه را روش بهتری می‌دانند زیرا به نظر آن‌ها این کار آزادی عمل بیشتری داشته و محدودیت کمتری برای بیمار ایجاد خواهد کرد. برای تصمیم گیری در مورد روش درمانی مناسب، بهتر است با افرادی که تجربه پیوند کلیه را داشته‌اند، پزشک یا اعضای خانواده خود در این زمینه مشورت کنید. در ادامه به بررسی رایج‌ترین سوالاتی که در مورد پیوند کلیه وجود دارند و پاسخ به آن‌ها خواهیم پرداخت:

 

پیوند پیشگیرانه و زودهنگام پیوند کلیه چیست؟

هنگامی که پیش از اینکه شخص نیاز به دیالیز داشته باشد، پیوند کلیه انجام می‌شود، به آن پیوند پیشگیرانه کلیه گفته می‌شود که این کار باعث می‌شود تا به طور کلی از انجام دیالیز بی‌نیاز باشید. هنگامی که پیوند، مدت کوتاهی پس از ایجاد اختلال در عملکرد کلیه (پس از گذراندن مدت کوتاهی با دیالیز) انجام می‌شود به آن پیوند زودهنگام کلیه گفته می‌شود. هر دو روش مزایایی برای بیمار دارد و تحقیقات در این زمینه نشان داده است که انجام عمل پیوند پیش از دیالیز یا پس از گذشت مدت کوتاهی از دیالیز، در بلندمدت موثر‌تر واقع می‌شود. استفاده از این دو روش، علاوه بر کاهش هزینه‌های درمان باعث می‌شود تا محدودیت‌های بیمار، پس از پیوند کمتر بوده و زندگی باکیفیت‌تری داشته باشد. 

 

چه افرادی شرایط پیوند کلیه را دارند؟

پیوند کلیه می‌تواند برای تمامی سنین، از کودکان تا سالمندان، انجام شود. در ابتدا شما باید از سلامت کافی برای انجام این عمل برخوردار باشید؛ همچنین نباید به سرطان یا عفونت مبتلا باشید. افرادی که قصد انجام پیوند کلیه را دارند، انواع معاینات پزشکی و روانشناسی را می‌گذرانند تا از مناسب بودن آن‌ها برای دریافت عضو اطمینان حاصل شود. معاینات پیش از عمل، مشکلات موجود در بدن بیمار را شناسایی می‌کنند که می‌توان تا زمان انجام پیوند، آن‌ها را برطرف کرد. به طور کلی برای اکثر افراد مبتلا به عارضه کلیوی، پیوند کلیه گزینه مناسبی برای درمان است. 

 

در صورت بالا بودن سن یا وجود عارضه‌ای خاص در بدن چه کنیم؟

 

در بسیاری از موارد، افرادی که سالخورده‌اند یا به عارضه‌ای خاص مانند دیابت مبتلا هستند، می‌توانند عمل پیوند کلیه موفقی داشته باشند. برای انجام پیوند موفق در این شرایط، باید معاینات دقیقی انجام شود تا پزشک بتواند خطرات احتمالی را تا حد امکان کاهش دهد. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد کارهایی انجام دهید که به کاهش خطر و افزایش شانس پیوند موفق کمک می‌کنند؛ به عنوان مثال ممکن است پزشک از شما بخواهد که وزنتان را کاهش دهید یا در صورت کشیدن سیگار، مصرف آن را ترک کنید. 

 

در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، ممکن است بتوانید پیوند پانکراس نیز انجام دهید. برای انجام این کار، باید با پزشک خود در مورد انجام پیوند پانکراس در کنار پیوند کلیه مشورت کنید.

 

چگونه از پس زده شدن کلیه توسط بدن جلوگیری کنیم؟

 

یکی از اتفاقاتی شما و تیم پزشکی‌تان، پس از عمل پیوند باید مراقب آن باشید، پس زده شدن کلیه است. پس زدن کلیه، بدون علائم خاصی اتفاق افتاده و حتی پس از گذشت مدتی از عمل نیز امکان رخ دادن آن وجود دارد. 

 

امروزه، به لطف پیشرفته شدن داروهای ضد رد، احتمال پس زده شدن ارگان پیوندی بسیار کاهش یافته است؛ هرچند احتمال وقوع این مسئله در افراد مختلف، متفاوت است. برای اکثر افراد، در صورت استفاده از داروی ضد رد خاصی عمل پس زدن می‌تواند متوقف گردد. به طور کلی، بهترین کار برای پیشگیری از وقوع این اتفاق، چکاپ و معاینات منظم است که با انجام این کار، هم از عملکرد صحیح کلیه جدید خود و هم از پس نزدن کلیه توسط بدن مطمئن خواهید شد.

 

چه زمان می‌توانیم فعالیت کاری خود را شروع کنیم؟

 

اینکه چه زمان می‌توانید کار خود را شروع کنید، به نحوه بهبود، شغل شما و شرایط پزشکی‌تان بستگی دارد. بسیاری از افراد، با گذشت حدود هشت ماه یا بیشتر از عمل پیوند خود، می‌توانند کارکردن را شروع کنند. در این زمینه، تیم پزشکی به شما در تصمیم گیری برای بازگشت به کار مشورت خواهد داد. 

 

تاثیر عمل پیوند روی فعالیت جنسی به چه صورت است؟

 

افرادی که به دلیل عارضه کلیوی، روابط جنسی رضایت بخشی نداشتند، همزمان با گذشت دوران بهبود متوجه تاثیر مثبت در روابطشان خواهند شد. علاوه بر این مورد، پس از پیوند میزان باروری شما نیز افزایش پیدا می‌کند. مردانی که کلیه پیوندی دارند، فرزندان سالم و زنانی که عمل پیوند انجام دادند نیز بارداری موفقی خواهند داشت. در صورتی که قصد بچه‌دار شدن دارید، بهترین کار این است که در مورد زمان آن با پزشک مشورت کنید.

 

زنانی که پیوند کلیه انجام داده‌اند، پس از عمل خود تا مدتی باید از باردار شدن خودداری کنند؛ نظر بیشتر مراجع در این زمینه این است که زنان برای بارداری باید تا یک سال یا بیشتر پس از گذشت عمل خود صبر کنند. روند بارداری باید کاملا برنامه ریزی شده باشد و مصرف داروهایی که می‌توانند به جنین در حال رشد آسیب برسانند باید از شش هفته پیش از بارداری قطع شوند؛ همچنین مشاوره کنترل بارداری نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد. نکته مهم دیگری که وجود دارد، محافظت از خود در برابر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی است که در این زمینه توصیه می‌شود حتما موارد بهداشتی لازم را رعایت کنید.

 

آیا پس از پیوند باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنیم؟

 

به طور کلی، افرادی که عمل پیوند کلیه انجام داده‌اند، باید از رژیم غذایی سالم برای قلب (خوردن غذاهایی با چربی و نمک کم) استفاده کرده و مایعات زیاد مصرف کنند. در صورتی که به دیابت یا مشکلات دیگری مبتلا هستید، بسته به شرایطی که در آن قرار دارید، در رژیم غذایی خود محدودیت‌هایی خواهید داشت. یک متخصص تغذیه می‌تواند در برنامه ریزی برای خوردن غذاهای مناسب به شما کمک کند.

 

آیا دریافت کلیه از اهداکننده زنده بهتر است؟

 

همانطور که اشاره شد، شما می‌توانید کلیه پیوندی را از یک شخص مرده که کلیه خود را اهدا کرده است دریافت کنید یا اینکه یک شخص زنده به شما یکی از کلیه‌های خود را اهدا کند. با اینکه در هر دو حالت، کلیه شما به خوبی کار می‌کند، اما در صورت دریافت از اهدا کننده زنده، کلیه پیوندی علاوه بر اینکه سریع‌تر در بدن شما شروع به کار می‌کند، کیفیت عملکرد آن نیز بهتر بوده و مدت زمان بیشتری نیز دوام خواهد آورد. 

 

برای دریافت کلیه از اهدا کننده مرده، پس از اینکه مشخص شد نیاز به پیوند دارید، نام شما در لیست انتظار دریافت عضو قرار خواهد گرفت؛ در این شرایط، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا یک کلیه مناسب با شرایط شما برایتان تهیه شود.

 

از زمانی که نام شما در لیست ثبت می‌شود تا زمانی که کلیه مورد نظر پیدا شود، ممکن است به دیالیز هم احتیاج داشته باشید؛ همچنین در طول این مدت برای اطمینان از اینکه در صورت پیدا شدن کلیه، شما برای دریافت آن آماده هستید به صورت منظم باید آزمایش خون بدهید.

 

مرکز درمانی شما اقدامات لازم برای انجام آزمایشات لازم را فراهم می‌کند و از آنجایی که پس از پیدا شدن کلیه، بلافاصله باید به شما خبر بدهد، لازم است اطلاعات لازم برای دسترسی فوری به اشخاص لیست را داشته باشد. هنگامی که کلیه پیوندی مناسب شما پیدا شد، عمل پیوند باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام گردد.

 

معایب دریافت کلیه از اهداکننده زنده چیست؟

 

یکی از عیب‌هایی که در این روش وجود دارد این است که یک شخص زنده و سالم، باید تحت عمل جراحی قرار گرفته و یک کلیه سالم از بدن او خارج شود. برای شخص اهداکننده کلیه نیز به دلیل عمل جراحی، مدت زمانی طول می‌کشد تا بهبود یافته و بتواند به زندگی عادی خود بازگردد. البته با پیشرفت‌هایی که در عمل‌های جراحی به وجود آمده، روش‌هایی (تحت عنوان جراحی کم تهاجمی یا جراحی لاپاراسکوپی) وجود دارند که به کمک آن‌ها به جای شکاف‌های بزرگ روی بدن، می‌تواند از برش‌هایی بسیار کوچک استفاده نمود. کوچک شدن برش‌های بدن بیمار، به معنای کوتاه‌شدن دوران بهبود، درد کمتر و بازگشت سریع‌تر به زندگی عادی است. 

 

مزایا و معایب پیوند کلیه برای اهدا کننده

اهدا کنندگان عضو زنده، معمولا در فاصله سنی ۱۸ تا ۶۰ سال قرار دارند، هرچند سن قابل قبول برای اهدا عضو می‌تواند بسته به مرکز درمانی و شرایط سلامت فرد، متغیر باشد. برای اهدای عضو، شخص اهدا کننده باید دارای فاکتورهایی سازگار با شخص گیرنده، از جمله گروه‌ خونی، نوع بافت و… باشد. 

 

شخص اهداکننده، به طور دقیق تحت تست‌های آزمایشگاهی، معاینات و آزمایشات فیزیکی قرار می‌گیرد؛ این آزمایشات به این دلیل است که از سلامت شخص و اینکه تصمیم خود را به صورت آگاهانه گرفته است اطمینان حاصل شود. تصمیم نهایی در مورد اینکه اهداکننده، برای اهدا عضو پذیرفته شود یا خیر، پس از معاینات لازم توسط تیم پزشکی در مرکز درمانی گرفته خواهد شد.

 

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که خرید و فروش اعضای بدن، کاملا غیرقانونی بوده و در صورت انجام این کار، پیگرد و مجازات مربوط به خود را دارد.

 

جنبه‌های مثبت اهدای عضو برای گیرنده

 

اهدای عضو برای گیرنده امتیازاتی دارد از جمله:

 

کیفیت زندگی: عمل پیوند برای شخص گیرنده می‌تواند سلامت و کیفیت زندگی او را بسیار بهتر کرده و به شخص اجازه بازگشت به زندگی عادی خود را بدهد. افراد گیرنده پس از پیوند عضو می‌توانند اوقات بیشتری را با خانواده و دوستان خود بگذرانند، از نظر جسمی فعالیت بیشتری داشته و علایق خود را جدی‌تر دنبال کنند. 

افزایش طول عمر: عمل پیوند کلیه، می‌تواند طول عمر بیمار را حدود ده سال افزایش داده و کیفیت زندگی او را نیز بهتر کند. همانطور که می‌دانید، دیالیز جایگزین چندان مناسبی برای کلیه سالم انسانی نیست. افرادی که عمل پیوند کلیه را انجام می‌دهند، علاوه بر اینکه دیگر نیاز به دیالیز هفتگی ندارند، اثرات جانبی دیالیز از جمله حالت تهوع، استفراغ، کاهش فشار خون، گرفتگی عضلات و خارش پوست نیز شامل حال آن‌ها نمی‌شود.

کوتاه‌ بودن زمان انتظار: با توجه به کمبود عضو اهدایی، افرادی که در صف انتظار لیست پیوند عضو از اشخاص فوت کرده هستند معمولا مدت زمان زیادی (گاهی اوقات چندین سال) باید منتظر دریافت عضو بمانند. بیمارانی که اهداکننده زنده خود را پیدا کنند، نیازی به انتظار در صف اهدا عضو نخواهند داشت. 

نتیجه بهتر: بیمارانی که نیاز به پیوند کلیه دارند، با دریافت آن از اهداکننده زنده، نسبت به دریافت کلیه از اشخاص فوت شده نتایج بهتری دریافت می‌کنند. در اغلب موارد، کلیه دریافتی از شخص زنده، طول عمر بیشتری نسبت به کلیه بدن مرده دارد. همچنین سازگاری ژنتیکی که میان اهداکننده زنده و بیمار گیرنده وجود دارد، خطر پس زده شدن عضو را کاهش می‌دهد.

عملکرد فوری: کلیه‌ای که از بدن فرد زنده پیوند زده می‌شود، پس از قرار گرفتن در بدن گیرنده، بلافاصله شروع به کار می‌کند. در بعضی از موارد نه چندان رایج، هنگامی که کلیه پیوندی از بدن مرده، در بدن گیرنده قرار می‌گیرد، مدتی طول می‌کشد که فعالیت خود را شروع کند که شخص در این مدت نیاز به دیالیز خواهد داشت.

جنبه‌های مثبت اهدای عضو برای اهدا کننده

 

اهدای کلیه برای اهدا کننده جنبه های خوبی هم را در بردارد همچون:

 

تجربه احساس خوب: نجات جان یک هم‌نوع قطعا احساس بسیار خوبی را در فرد اهدا کننده ایجاد خواهد کرد. خدمت به بشریت و اعطای زندگی به انسانی دیگر، یکی از جنبه‌های مثبت اهدای عضو است.

 

گذراندن زمان بیشتر با عزیزان: یکی از بهترین گزینه‌ها برای اهدا عضو، افراد نزدیک و عزیزان ما هستند. ما می‌توانیم با اهدا عضو به یکی از عزیزان خود، طول عمر او را افزایش داده و در نتیجه مدت زمان بیشتری از زندگی خود را با فرد مورد نظر بگذرانیم.

 

مزایایی که هم برای اهداکننده و هم برای گیرنده وجود دارند

 

انعطاف زمانی: عمل پیوند کلیه می‌تواند در هر زمانی که برای اهداکننده و گیرنده مناسب باشد انجام شود، بنابراین می‌توان به راحتی برنامه ریزی‌های لازم را انجام داد. 

 

فرصت بیشتر به افراد داخل لیست دریافت عضو: با دریافت عضو از یک شخص زنده، نیازی به ثبت نام در لیست دریافت عضو نیست، در نتیجه فرصت افراد داخل لیست که حدود صد و چهارده هزار نفر هستند را برای دریافت عضو افزایش می‌دهید. با انجام این کار، می‌توان به افرادی که قادر به پیدا کردن اهدا کننده زنده نیستند یک فرصت زندگی داد. 

 

تاثیر فوری: تاثیر پیوند عضو از اهدا کننده زنده بسیار سریع اتفاق می‌افتد، به گونه‌ای که بیمار پس از انجام عمل جراحی، بلافاصله تاثیر آن را در سلامتی خود احساس خواهد کرد.

 

پیوند عضو چه تاثیراتی روی اهداکننده خواهد داشت؟

 

اهدا عضو، تاثیری روی طول عمر فرد اهداکننده نخواهد داشت و اکثر اهداکنندگان، پس از بهبود، با سلامت کامل به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند. در پیوند کلیه، دوره بهبود اهداکنندگان کوتاه بوده و به طور کلی، فرد می‌تواند پس از گذشت دو تا شش هفته به زندگی عادی خود بازگردد. 

 

با اینکه فرآیند پیوند عضو در اکثر مواقع با موفقیت انجام می‌شود، اما ممکن است عوارضی نیز برای اهداکننده یا گیرنده داشته باشد؛ بنابراین پیش از انجام هر کاری، مطمئن شوید که اطلاعات لازم در این زمینه و شرایط آینده را از پزشک متخصص دریافت کرده باشید. 

 

تاثیر پیوند روی بدن: در بدن افرادی که یکی از کلیه‌های خود را اهدا کرده‌اند، کلیه دیگر مقداری بزرگتر می‌شود، زیرا باید کاری که دو کلیه به صورت همزمان انجام می‌دهند را به تنهایی انجام دهد. 

خطرات احتمالی برای اهدا کننده: مانند تمامی عمل‌های جراحی، عمل اهدا عضو نیز ممکن است عوارضی کوتاه مدت یا بلند مدت برای اهدا کننده داشته باشد. از جمله عوارض عمل جراحی می‌توان به درد، عفونت، از دست دادن خون، لخته شدن خون، حساسیت بدن به ماده بیهوشی، التهاب ریه، آسیب به بافت یا ارگان‌های اطراف محل جراحی و حتی مرگ اشاره کرد. البته با توجه به اینکه عمل پیوند عضو، عمل رایجی بوده و تکنولوژی عمل جراحی نیز رو به پیشرفت است، خطرات احتمالی این عمل روز به روز کاهش می‌یابد. 

هم‌اکنون، اطلاعات جهانی بلندمدت و منظمی در رابطه با خطرات اهدا عضو وجود ندارد؛ اما در حال حاضر در این زمینه، مطالعاتی انجام و اطلاعاتی جمع‌آوری شده است. با این حال براساس اطلاعات محدودی که در مورد خطرات پیوند عضو در دسترس است، به طور کلی خطرات این عمل جراحی کم در نظر گرفته شده است. خطرات عمل پیوند عضو، با توجه به فرد اهداکننده و ارگان اهدا شده می‌تواند متفاوت باشد.

 

در مورد پیوند کلیه، فقط یک درصد این احتمال وجود دارد که فرد اهداکننده در طول عمر خود به نارسایی کلیه دچار شود. برای بررسی چشم‌‌اندار این مورد، بد نیست بدانید سه درصد از افراد کل جهان، در معرض خطر ابتلا به نارسایی کلیه هستند. 

 

به طور کلی، سه نفر از هر ده هزار نفر، ممکن است در طول یک عمل جراحی جان خود را از دست بدهند؛ همچنین به این نکته نیز باید توجه داشت که در عمل اهدا عضو، نه طول عمر اهدا کننده کاهش می‌یابد و نه کیفیت زندگی و سلامت او به خطر می‌افتد. یکی دیگر از خطرات احتمالی که ممکن است برای فرد اهداکننده کلیه به وجود بیاید، ابتلا به فشار خون بالا است. 

 

اطلاعات محدود در مورد تاثیر اهدای عضو در زندگی اهداکنندگان در بلند مدت: متاسفانه در شبکه تهیه و پیوند اعضا (OPTN) اطلاعات محدودی در مورد زندگی افراد اهدا کننده عضو در بلندمدت وجود دارد. طبق اطلاعات موجود در این شبکه که از سال 1998 میلادی تا 2007 جمع‌آوری شده‌اند، از 59.075 نفری که به عنوان اهداکنندگان زنده کلیه شناخته شده‌اند حداقل یازده نفر در لیست دریافت کلیه برای پیوند نام‌نویسی کرده‌اند؛ البته مشخص نیست که نام نویسی اهداکنندگان در لیست دریافت کلیه، ربطی به اهدا عضو آن‌ها داشته است یا خیر. 

موارد دیگری که اهدا کنندگان باید در نظر داشته باشند

 

اهدا کننده‌ی کلیه باید این مواردی را در نظر داشته باشد:

 

بارداری: مطالعات نشان داده است که اهدا کلیه یا قسمتی از کبد، تاثیری روی بارداری و بچه‌دار شدن زنان نخواهد داشت؛ هرچند در صورت تمایل به اهدا عضو، شما باید حتما با پزشک در زمینه برنامه‌های خود در مورد بچه‌دار شدن صحبت کنید. هرشخص شرایط پزشکی و شرایط بدنی متفاوتی داشته و در این زمینه، تنها پزشک متخصص می‌تواند تجویز صحیحی برای شما انجام دهد. طبق تحقیقاتی که اخیرا در شهر تورنتو انجام شده است، زنانی که اهدا کلیه انجام داده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالای حاملگی یا پره اکلامپسی قرار دارند؛ براساس همین تحقیقات، میزان افزایش خطر در این مورد، چندان بالا نبوده (حدود شش درصد) و در واقع زنانی که کلیه خود را اهدا کرده‌اند نیز می‌توانند دوران بارداری خود را با موفقیت پشت سر بگذارند. 

پلیس، آتش‌نشانی و بخش‌های نظامی: ممکن است در بعضی از سازمان‌ها و ادارات مانند پلیس، آتش‌نشانی و… افرادی که یک کلیه دارند را استخدام نکنند؛ بنابراین پیش از انجام اهدا عضو، اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنید.