آلبینیسم

آلبینیسم یک بیماری ژنتیکی هتروژن است که باعث اختلال در سنتز ملانین شده و منجر به کاهش رنگدانه در چشم­ها (در بیماران آلبینیسم چشمی) یا مو، پوست و چشم­ها (در بیماران آلبینیسم چشمی پوستی) می­گردد. این بیماری با کاهش حدت بینایی، نیستاگموس، استرابیسم و فتوفوبیا همراه است.

در پوست، ملانین یک نقش محوری در محافظت در برابر سرطان­زایی القا شونده توسط اشعه­ی UV ایفا می­کند. بنابراین، افراد مبتلا به OCA بسیار مستعد به سرطان­های پوست، به ویژه کارسینومای سلول سنگفرشی می­باشند.

انواع آلبینیسم

آلبینیسم انواع مختلفی دارد که به طور خلاصه شامل موارد زیر می­باشد:

ü آلبینیسم چشمی (OA)

ü آلبینیسم چشمی پوستی (OCA)

· آلبینیسم چشمی پوستی سندرمی

· آلبینیسم چشمی پوستی غیر سندرمی

آلبینیسم چشمی(OA)

این نوع آلبینیسم فقط چشم­ها را درگیر می­کند و یک بیماری پیوسته به X مغلوب است. ژن مسئول بیماری GPR143 بوده که در کروموزوم Xp22.2 واقع می­باشد.

شکل 3: نقص پروتئین GPR143 در بیماران آلبینیسم چشمی

در آلبینیسم چشمی با توارث وابسته به X در صورتیکه مادر ناقل این ژن باشد 50% پسرانش مبتلا و 50% از دخترانش ناقل خواهند بود. در صورتی که مادر ناقل نباشد ریسک وقوع بسیار پایین خواهد بود که این احتمال پایین در اثر وجود موزائیسم لایه زاینده (germline) در مادر می باشد. اگر پدر مبتلا باشد هیچ یک از فرزندان پسر مبتلا نمی شوند و تمامی فرزندان دختر ناقل خواهند بود.

آلبینیسم چشمی - پوستی (Oculocutaneous Albinism)

این بیماری هتروژنی لوکوسی داشته و دارای توارث اتوزومال مغلوب بوده و دارای دو نوع سندرمی و غیر سندرمی می باشد:

- آلبینیسم چشمی پوستی سندرمی

سندرم­هایی همچون سندرم هرمانسکی پودلاک و سندرم چیدیاگ هیگاشی دارای علائم آلبینیسم همچون کاهش مقدار رنگدانه، کاهش حدت بینایی، نیستاگموس، عنبیه شفاف و فوندوس هیپوپیگمانته، علاوه بر سایر علائم سندرم­ها (همچون افزایش فراوانی عفونت­ها در سندرم چیدیاگ هیگاشی و استعداد به خون ریزی در هر دو سندرم) می­باشند.

OCA سندرمی در اثر جهش در 10 ژن HPS1، HPS2 (AP3B1)، HPS3، HPS4، HPS5، HPS6، HPS7 (DTNBP1)، HPS8 (BLOC1S3)، HPS9 (PLDN) و CHS-1 (LYST) ایجاد می­گردد.

- آلبینیسم چشمی پوستی غیر سندرمی

هفت نوع آلبینیسم چشمی پوستی غیر سندرمی وجود دارد:

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 1 (OCA1): در اثر جهش در ژن TYR (تیروزیناز) ایجاد می­گردد. این ژن در کروموزوم 11q14.3 واقع شده است و دارای 5 اگزون می باشد. این نوع OCA خود به دو گروه OCA1A و OCA1B تقسیم می شود: آلبینیسم چشمی پوستی تیروزیناز منفی (OCA1A) شدیدترین شکل آلبینیسم می­باشد که در آن فعالیت تیروزیناز وجود ندارد و هیچ رنگدانه ملانینی در پوست، مو و چشم­ها یافت نمی­شود. مبتلایان به آلبینیسم چشمی پوستی موتانت زرد (OCA1B) با موی سفید متولد می­شوند ولی با افزایش سن مقداری رنگدانه ملانین، اساساً فئوملانین زرد-قرمز تجمع می­یابد و رنگ موی آنها به طلایی یا زرد تغییر می­یابد.

آلبینیسم چشمی پوستی تیروزیناز مثبت (OCA2): دومین نوع شایع OCA در سفید پوستان و شایع­ترین در سیاه پوستان است. در اثر جهش در ژن پروتئین P (OCA2) ایجاد می­شود. این ژن دارای 24 اگزون می باشد. بیماران OCA2 دارای موی زرد، قهوه­ای یا بلوند در هنگام تولد با یا بدون تیره شدن رنگ مو در سنین بعدی هستند.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 3 (OCA3): در اثر جهش در ژن TYRP1 واقع در کروموزوم 9p23 ایجاد می­گردد. این ژن دارای هشت اگزون می باشد.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 4 (OCA4): جهش در ژن MATP (SLC45A2) که کد کننده پروتئین انتقال دهنده وابسته به غشا است باعث OCA4 می­گردد.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 5 (OCA5): یک لوکوس در کروموزوم 4q24 در انسان نقشه یابی شده که عامل OCA5 می­باشد. اما تا کنون ژن مسبب آن یافت نشده است.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 6 (OCA6): در اثر جهش در ژنSLC24A5 واقع در کروموزوم 15q21.1 رخ می دهد.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 7 (OCA7): در اثر جهش در ژن C10ORF11 واقع در کروموزوم 10q22.2-q22.3 ایجاد می گردد.

ریسک وقوع مجدد در هر بارداری برای والدینی که بچه مبتلا به بیماری آلبینیسم چشمی - پوستی با توارث اتوزوم مغلوب دارند، 25% می باشد. در صورتی که یکی از والدین مبتلا به بیماری آلبینیسم چشمی - پوستی با توارث اتوزوم مغلوب باشد و همسر او نیز ناقل ژن بیماری باشد، احتمال تولد فرزند بیمار در هر بارداری 50% می باشد.

اهمیت تست های ژنتیک در بیماران آلبینیسم

تمایز بالینی انواع OCA کلاسیک به دلیل طیف تنوع فنوتیپی مشاهده شده دشوار است. بنابراین آنالیز ملکولی برای یافتن جهش در ژن های مذکور روش دقیقی برای تشخیص این بیماری و تیپ های آن از هم می­باشد که به روش های تشخیصی دیگر برتری دارد.

شناسایی افراد ناقل ژن معیوب توسط آنالیز ژنتیکی امکان پذیر می باشد.

تشخیص قبل از تولد (PND) بر روی DNA جنین که از نمونه های آمنیوسنتز وCVS بدست آمده است، و نیز تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) بر روی نمونه های جسم قطبی، بلاستومر و یا تروفوبلاست امکان پذیر می­باشد که جهش شناخته شده در خانواده را در این نمونه ها بررسی می کنند.

بر اساس تحقیقات اخیر امید به یک روش درمانی جدید برای OCA1B ایجاد شده است. همچنین امید است که در آینده راه­های درمانی دیگری نیز برای انواع OCA یافت گردد. بنابراین شناسایی ژن جهش یافته در افراد بیمار به منظور تشخیص دقیق نوع OCA و متعاقباً انتخاب مسیر درمانی صحیح حائز اهمیت می­باشد.