غلظت خون

افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون را، غلظت خون می‌گویند. اگر میزان هموگلوبین خون در آقایان بیشتر از ۱۸ و در خانم‌ها بیشتر از ۱۶ در دسی‌لیتر باشد، غلظت خون گفته می‌شود.

پزشکان اصطلاح پلی‌سیتمی (polycythaemia) و اریتروسیتوز (erythrocytosi) را برای نشان دادن افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون به‌کار می‌برند.

بیشتر سلول‌های خون را گلبول‌های قرمز تشکیل می‌دهند. آن‌ها اکسیژن را به تمامی بدن می‌رسانند. لذا حجم اصلی آن‌ها را هموگلوبین (پروتئین حمل کننده اکسیژن) تشکیل می‌دهد. تعداد گلبول‌های قرمز خون بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است. آقایان گلبول‌های قرمز بیشتری از خانم‌ها دارند و نوزادان تازه متولد شده اغلب گلبول قرمز بیشتری از بزرگسالان دارند.

افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه ایجاد غلظت خون باعث می‌شود جریان خون به سمت اندام‌های بدن کاهش یابد و گاهی لخته‌های خون تشکیل می‌شوند.

بسیاری از افراد هنگام خون دادن، خون روشن را دلیل بر رقت آن و خون تیره را دلیل بر غلظت آن می دانند‌، در حالی که این تصور کاملا اشتباه است‌، زیرا نمی‌توان غلظت خون را از راه چشم غیر مسلح تشخیص داد.

هیچ‌گاه تیره بودن خون دلیل بر غلظت آن نیست، چون خونی که از فرد گرفته می‌شود از ورید است و خون وریدی به دلیل کمبود اکسیژن اغلب تیره است .

با انجام آزمایش خون (CBC) و سنجش میزان هموگلوبین، پزشک می‌تواند به عارضه غلظت خون پی‌ببرد. هرگاه میزان هموگلوبین خون (درصد گلبول خون قرمز) از حد معمول بالاتر رود، غلظت خون رخ می‌دهد .

سن شیوع این عارضه بالای چهل سال بوده و در آقایان شایع‌تر است.

چه عواملی باعث غلظت خون می شود؟

بخشی از علت ابتلا به مشکل غلظت خون، زمینه‌های ارثی و مادرزادی است (۵ تا ۱۰ درصد موارد) ولی بیشترین علت ابتلا به غلظت خون، وجود بیماری‌های ریوی و قلبی است که باعث کاهش اکسیژن در بدن می‌شوند.

زمانی که اکسیژن کافی به بدن نرسد، برای جبران این کمبود، گلبول قرمز بیشتری در بدن ساخته می‌شود و این امر باعث افزایش غلظت خون در رگ‌ها می‌شود.

با کمبود اکسیژن در بدن هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می‌کند تا بتواند کمبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن را با افزایش گلبول قرمز جبران کند.

اغلب افراد ساکن در مکان‌هایی نظیر کوهستان و ارتفاعات و یا مکان‌های دچار آلودگی هوا، به دلیل کمبود اکسیژن، دچار بیماری غلظت خون می‌شوند.

استرس و تنهش‌های عصبی یکی از عوامل بروز غلظت خون هستند. به این جهت که استرس و تنش‌های عصبی باعث افزایش ترشح آدرنالین و در نتیجه بروز انقباضات عروقی می‌شوند بدین ترتیب پلاسمای خون به خارج عروق نشت کرده و نسبت آن به گلبول قرمز کاهش می‌یابد.

تعریق و اسهال‌های شدید از علل بروز غلظت خون موقتی هستند‌.

یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار است با مصرف سیگار اکسیژن‌رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می‌شود.

در برخی افراد به‌طور ارثی، هموگلوبین خون‌شان به‌راحتی اکسیژن را به بافت‌ها تحویل نمی‌دهد که در واقع به آن هموگلوبین غیر طبیعی گفته می‌شود که جزء علل نادر غلظت خون محسوب می‌شود.

بیماری مغز استخوان، تومورهای بدخیم کلیوی و کبدی در بزرگسالان، تومورهای مخچه‌ای در کودکان، فیبروم‌های رحمی در زنان، کیست‌های متعدد کلیه، سنگ کلیه و انسداد مجاری ادراری نیز می‌توانند غلظت خون را سبب شوند.

علائم آن چیست؟

سرخ شدن صورت

تیرگی رنگ لب به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی

اختلالات تنفسی مثل تنگی نفس

اختلالات هوشیاری، منگی و خواب‌آلودگی

اختلالات بینایی مانند تاری دید

ضعف و بی‌حالی

سردردهای غیر طبیعی

خارش بدن به‌خصوص پس از استحمام با آب گرم

برجستگی وریدهای چشم

عوارض آن کدامند؟

غلظت خون در بدن باعث کند شدن حرکت خون در قلب و رگ‌ها می‌شود که با گرفتگی اندام‌هایی نظیر دست و پا، موجب سکته مغزی یا قلبی خواهد شد.

افزایش غلظت خون در افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی، باعث آمبولی (انسداد جریان خون) ریه می‌شود .

زخم معده، دردهای استخوانی و در مراحل بعد نقرس و سنگ کلیوی می‌تواند بروز کند.

فشار خون بالا

خونریزی بینی

بزرگی کبد و طحال

درمان آن به چه شکل است؟

درمان عامل زمینه‌ای در صورت وجود گرفتن خون از بیمار درمان‌های دارویی جهت کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون پرهیز از سیگار و هوای آلوده مصرف مایعات زیاد (مصرف حداقل روزی ۸ لیوان مایعات)

تغذیه مناسب برای کاهش غلظت خون چیست؟

پزشکان معتقدند با نوشیدن آب کافی، غلظت خون در حد متعادل باقی می‌ماند و مشکلاتی مانند لخته‌شدن خون که عاملی در بروز سکته قلبی است‌، بروز نمی‌کند زیرا کم‌آبی باعث افزایش غلظت خون شده و گردش خون را دچار اشکال می‌کند.

آلبالو و آبلیموی ترش برای رفع غلظت خون مفید است. مصرف موز نیز برای صاف کردن خون مفید است.

به طور کلی میوه‌ها و سبزی‌ها، به علت دارا بودن ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، باعث کاهش غلظت خون، کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می‌شود.) و کاهش فشار خون می‌شوند. به‌همین علت افرادی که گیاه‌خوار هستند نه‌تنها ابتلا به سرطان روده بزرگ را از خود دور کرده‌اند بلکه دارای خون رقیق‌تر و فشار خون و فیبرونوژن پایین‌تری نسبت به افراد هم سن و سال خود هستند.

برای کاهش لخته‌شدن خون از روغن جامد، روغن نارگیل، چربی‌های حیوانی، گوشت قرمز، دل، قلوه مغز، پیه گاو و گوسفند به مقدار خیلی کم مصرف کنید و به جای آن از لبنیات کم چرب‌، ماهی، سبزی و میوه‌ی فراوان استفاده کنید.