عمل جراحی تعویض مفصل ران

در هر کسی که به هر علتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب شده باشد عمل جراحی تعویض مفصل میتواند کمک کننده باشد. پس اول باید ببینیم چه عللی میتوانند مفصل ران را آنقدر خراب کننده که نیاز به جراحی پیدا کند.

به علل متفاوتی ممکن است مفصل ران در ناحیه لگن دچار تخریب شدید شود که معمول ترین و شایعترین آنها عبارتند از

وقتی که مفصل ران سائیده شده و دچار آرتروز و خرابی میشود

بد جوش خوردن شکستگی های لگن و استابولوم

نکروز آوازکولر و خرابی سر استخوان ران به علت نرسیدن خون

درگیر شدن مفصل ران به علت بیماری روماتیسم

وقتی که مفصل ران دررفتگی مادرزادی داشته و به علت آن خراب میشود

در این موارد اگر شدت درد بیمار کم باشد میتوان آن را با مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب کاهش داد و در صورت شدید بودن درد عمل جراحی تعویض مفصل لگن میتواند درد بیمار را از بین ببرد. پس غالب بیمارانی که نیاز به جراحی تعویض مفصل لگن دارند یکی از بیماری های ذکر شده در بالا را دارند.

عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران چگونه انجام میشود

در عمل جراحی تعویض مفصل لگن پزشک جراح سر استخوان ران را که خراب شده است از بدن بیمار خارج کرده و آنرا با یک کره مصنوعی جایگزین میکند. این کرده مصنوعی میتواند از جنس فلز یا سرامیک باشد.

اتصال این سر مصنوعی به باقیمانده استخوان ران با یک زائده به نام دسته Stem است که به سر مصنوعی متصل شده و پزشک جراح با قرار دادن دسته در داخل کانال مرکزی استخوان ران سر مصنوعی را در محل خود محکم میکند.

جراح ارتوپد سپس سطح داخلی حفره استابولوم در ناحیه لگن را که خراب شده است با ابزار های خاصی میتراشد. با این کار غضروف های خراب شده و استخوان های اضافه از داخل حفره استابولوم خارج شده و حفره به شکل یک نیمکره کامل درمیاید.

سپس یک کاسه فلزی به شکل نیمکره در داخل حفره آماده شده گذاشته شده و در داخل آن یک کاسه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن قرار داده میشود.

در بعضی موارد ممکن است کاسه پلاستیکی بدون کاسه فلزی و تنها توسط یک چسب مخصوص به داخل حفره استابولوم چسبانده شود. به آن چسب، سیمان استخوانی Bone cement میگویند.

مفصل مصنوعی که برای اتصال آنها به استخوان از سیمان استخوانی استفاده میشود را مفاصل سیمانی میگویند و اگر مفصل مصنوعی بدون کمک سیمان به استخوان متصل شود به آن مفصل سیمانی بدون سیمان یا سمنتلس میگویند.

پس از کارگذاری سر و کاسه مصنوعی، سر مصنوعی در داخل کاسه پلاستیکی قرار داده میشود تا بتواند در جهات مختلف در درون آن حرکت کند. این مجموعه سر و کاسه مصنوعی را مفصل مصنوعی ران میگویند و به روش جاگذاری این مفصل مصنوعی در ناحیه لگن آرتروپلاستی مفصل ران Hip Replacement میگویند.

البته در موارد معدودی ممکن است فقط سر استخوان ران با یک سر مصنوعی جایگرین شده و حفره استابولوم دست نخورده باقی بماند. به این نوع جراحی همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty میگویند.

آیا عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران یک بار برای همیشه است

همانطور که مفصل طبیعی انسان عمر ابدی ندارد مفصل مصنوعی لگن هم همینطور است. این مفاصل مصنوعی ممکن است بعد از مدتی در داخل استخوان شل شوند. ممکن است دچار خوردگی شوند و یا ممکن است استخوان بدن در اطراف آنها خورده شود. اینکه این اتفاق چه مدت بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن میفتد در همه بیماران یکسان نیست.

در غالب افراد عمل شده، مفصل مصنوعی لگن تا آخر عمر وی کار کرده و عمل جراحی تعویض مفصل لگن فقط یک بار در تمام طول عمر وی انجام میشود. البته در بعضی بیماران ممکن است به عللی نیاز باشد تا مفصل مصنوعی یک بار دیگر و یا حتی بیش از یک بار تعویض گردد.

مفاصل مصنوعی لگن در صورتیکه به درستی کارگذاشته شوند و بسته به کیفیت مفصل و تبحر جراحی معمولا بیش از ۲۵-۲۰ سال عمر میکنند ولی این مدت میتواند بیشتر و یا گاهی کمتر از این هم بشود

تعویض مفصل لگن چه فایده ای دارد

بیمارانی که تصمیم به عمل جراحی تعویض مفصل لگن میگیرند عمدتا کسانی هستند که به علت خراب شدن مفصل ران در این ناحیه درد دارند. این درد مانع از انجام کارهای روزانه شده و لذت یک زندگی خوب و سالم را از بیمار میگیرد.

قبل از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن بسیاری از بیماران از خود و از پرشک میپرسند این نوع جراحی چه کمکی میتواند به من بکند و بعد ار جراحی چه تغییری در زندگی من رخ میدهد.

عمل جراحی تعویض مفصل لگن میتواند بر روی مشکلات زیر تاثیر گذار باشد.

درد مفصل ران

وقتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب میشود بیمار دچار درد در این مفصل میشود. به علت ساییده شدن سطوح ناهموار سر استخوان ران و حفره استابولوم پایانه های حس درد در مفصل تحریک شده و بیمار احساس درد میکند.

این حس درد موجب میشود تا بیمار سعی کند مفصل ران خود را زیاد حرکت ندهد چون هر حرکتی در مفصل خراب شده، شدت درد را افزایش میدهد. بتدریج فعالیت های روزانه بیمار محدودتر میشوند و بیمار به علت این درد از یک زندگی سالم و شاد محروم میگردد.

این درد موجب لنگش هم میشود.علت اینست که بیمار سعی میکند در حین راه رفتن فشار کمتری بر روی اندام دردناک وارد کند و در نتیجه نمیتواند خوب راه برود. یعنی در حین راه رفتن دچار لنگیدن میشود.

درد مفصل ران بعد از تعویض مفصل لگن کاملا و یا تا حد زیادی از بین میرود. علت این که گفته میشود “تا حد زیادی از بین میرود” اینست که بعضی از بیمارانی که دچار تخریب مفصل ران شده اند ممکن است مشکلات دیگری هم داشته باشند.

بطور مثال تعدادی از این بیماران تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک کمری هم دارند و این مشکلات میتوانند درد لگن را نشدید کنند. بعد از جراحی تعویض مفصل لگن دردی که به علت ساییدگی مفصل ران ایجاد شده است کاملا از بین میرود ولی دردی که به علت تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک بین مهره ای در لگن حس میشده است بدون تغییر باقی میماند.

پس قبل از هر عمل جراحی تعویض مفصل لگن باید منشا درد به درستی مشخص شود. اگر علت درد لگن فقط خرابی مفصل ران باشد درد بعد از جراحی تعویض مفصل بطور کامل از بین میرود.

محدودیت حرکتی در مفصل

خراب شدن مفصل ران در ناحیه لگن موجب محدود شدن حرکات این مفصل میشود. علت اینست که این خرابی موجب میشود سر استخوان ران دیگر نتواند به راحتی در داخل حفره استابولوم حرکت کند. البته مقداری از این محدودیت حرکت میتواند مربوط به سفتی و غیر قابل انعطاف شدن رباط ها و تاندون های اطراف مفصل ران هم باشد.

بعد از جراحی تعویض مفصل لگن چون سر استخوان ران و کاسه استابولوم هر دو عوض شده اند حرکت مفصل به راحتی انجام میشود و محدودیت حرکت تا حد زیادی اصلاخ میشود.

البته گاهی اوقات ممکن است به علت تغییرات شدیدی که در استخوان های لگن و در بیومکانیک مفصل ران ایجاد شده و به علت کوتاه شدن شدید رباط ها و تاندون های اطراف مفصل، این محدودیت حرکت بعد از جراحی بطور کامل رفع نشود ولی میتوان گفت که تا حد زیادی بهبود میابد.

کوتاه بودن اندام

به علت تخریب سر استخوان ران و کاهش ارتفاع سر استخوان ران اندام تحتانی این بیماران در بسیاری اوقات کوتاه است. در مواردی مانند دررفتگی های مادرزادی مفصل ران این کوتاهی به علت جابجا شدن سر استخوان ران به سمت بالا است.

این کوتاهی پا میتواند موجب لنگش بیمار شود. با تعویض مفصل لگن این کوتاهی بطور کامل و یا تا حد زیادی از بین میرود.

در صورتیکه کوتاهی در حد ۴-۳ سانتیمتر باشد در غالب موارد میتوان آن را تقریبا بطور کامل درمان کرد ولی اگر میزان کوتاهی بیش از آن باشد ممکن است تصحیح کامل آن موجب بروز عوارضی مانند آسیب و فلج عصب سیاتیک شود.

در این موارد پزشک معالج با احتیاط عمل کرده و کوتاهی اندام را در تنها حد قابل قبولی جبران میکند.

لنگش

در تخریب مفصل ران بیمار در حین راه رفتن دچار لنگیدن میشود. این لنگش به چهار علت یعنی درد، محدودیت حرکتی و کوتاهی اندام و ضعف عضلات لگن ایجاد میشود. در مورد سه علت اول بحث شد.

در تخریب مفصل ران، بیمار به علت درد، سال ها نتوانسته است خوب راه برود که نتیجه آن ضعیف شدن عضلات لگن است. ضعف عضلات لگن موجب میشود بیمار نتواند خوب راه برود و به بیان دیگر در حین راه رفتن دچار لنگش میشود.

تعویض مفصل لگن به خودی خود نمیتواند عضلات لگن را قوی کند ولی با از بین رفتن درد، بیمار میتواند بعد از انجام جراحی، نرمش های خاصی را تحت نظر پزشک معالج انجام داده و به وسیله آنها عضلات ضعیف شده را قوی کند. قوی شدن این عضلات میتواند لنگش بیمار را بهبود داده یا کاملا از بین ببرد.