آزمایش پنل متابولیک جامع

پنل متابولیک جامع (CMP)، شامل یک سری آزمایشات خون است که نمای کُلی از وضعیت شیمیایی بدن، و نحوه استفاده از انرژی در داخل بدن (متابولیزم) را در اختیار پزشک قرار می‌دهند. همچنین با عناوین پنل شیمیایی ۱۴، شیمی ۱۴ یا یا غربال گری شیمیایی نیز از آن یاد می‌شود.

اکثر افراد به عنوان چکاپ سالیانه، آزمایش پنل متابولیک جامع را انجام می‌دهند. پزشک نیز برای سنجش شرایط بیماری، درخواست آزمایش CMP را صادر می‌کند. هرگونه بیماری مزمن پیگیری می‌شود، ضمناً تضمین می‌شود که داروهای مصرفی، به کبد یا کلیه‌ها آسیب نمی‌زنند. آن‌ها از شما می‌خواهند تا حداکثر ۱۲ ساعت قبل از آزمایش، هیچ چیزی نخورید یا نیاشامید.

آزمایش پنل متابولیک جامع، این قبیل اطلاعات را در اختیار پزشک قرار می‌دهد:

وضعیت عملکردی کلیه‌ها یا کبد

میزان قند خون

میزان الکترولیت

میزان پروتئین موجود در خون

تعادل بین اسید و پایه در خون

وضعیت عملکردی متابولیزم بدن

پزشک می‌تواند با توجه به سابقه پزشکی، و نیازهای درمانی، یک آزمایش پنل متابولیکی پایه (BMP) را جایگزین پنل متابولیک جامع (CMP) می‌کند. ۸ مورد از آزمایشات CMP، در BMP تکرار می‌شوند. آزمایشات کبد و پروتئین در پنل پایه قرار ندارند.

تست متابولیک جامع اطلاع کاملی درباره وضعیت شیمیایی بدن، و متابولیزم را به پزشک ارائه می‌دهد

روش انجام آزمایش پنل متابولیک جامع

یک پزشک یا پرستار، با استفاده از سوزن مخصوص از سیاهرگ بازو نمونه برداری می‌کند. نمونه خون داخل لوله یا ویال قرار می‌گیرد. با ورود و خروج سوزن از بدن، کمی احساس گزیدگی می‌کنید. این مرحله معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد.

در محل ورود سوزن، احساس درد یا کوفتگی خفیفی می‌کنید، اما اکثر علایم سریعاً ناپدید می‌شوند.

نتایج آزمایش پنل متابولیکی جامع

پزشک تمامی آزمایشات را به صورت همزمان بررسی می‌کند، تا الگوی بدنی و وضعیت بیمار مشخص بشود. ترکیب الگوها مشخص کرده که آیا فرد دچار بیماری کبدی- کلیوی است یا خیر؟

در صورتی که داخل بیمارستان حضور دارید، پزشک یک سری آزمایشات روزمره را تجویز می‌کند. اگر داخل بیمارستان نیستید، اما به بیماری‌هایی همچون دیابت یا نارسایی کلیوی دچار هستید، باید هر چند ماه یکبار به مطب پزشک یا کلینیک مراجعه کنید، تا آزمایشات لازم را انجام بدهید.

در گزارش تدوین شده، یک ستون مقادیر مرجع را ثبت می‌کند، و ستون دیگر به نتایج اختصاص می‌یابد. در صورتی که نتایج داخل محدوده مرجع باشند، عادی تلقی می‌شوند. در صورتی که بالاتر یا پایین‌تر از این حدود باشید، نتایج غیرعادی تلقی می‌شوند.

عوامل زیادی روی CMP اثرگذار هستند. برخی از این عوامل عبارتند از :

داروهای مصرفی همچون استروئیدها، انسولین و هورمون‌ها

خوردن و آشامیدن قبل از آزمایش

انجام حرکات ورزشی قبل از آزمایش

آسیب دیدن گلبول‌های خون در طول گردآوری یا انجام پردازش‌های مربوطه

در صورتی که هیچ یک از نتایج با آن چیزی که انتظار دارید سازگاری ندارند، پزشک درخواست آزمایشات بیشتر را می‌کند. بدین ترتیب شرایط مهیا شده تا اعتبار نتایج دقیق‌تر بررسی بشوند.

نتایج عادی برای CMP

محدوده‌های مرجع، به آزمایشگاهی بستگی دارند که آزمایش در آن انجام می‌شود. علت چیست؟ علت اصلی این است که آزمایشگاه‌های مختلف، از تجهیزات تخصصی و مخصوص خودشان استفاده می‌کنند. علاوه بر این، روش‌های تجزیه و تحلیل نمونه‌های خونی نیز با یکدیگر فرق دارند. در ادامه محدوده‌های عادی متداول، فهرست بندی شده‌اند. همواره محدوده‌های مربوط به گزارش خود را مدنظر قرار بدهید. علت این است که پزشک از همین اطلاعات سود می‌برد.

ده‌ها آزمایش مختلف در CMP گنجانده شده‌اند. پزشک تعداد محدودی از آن‌ها را تغییر می‌دهد، تا دنبال نشانه‌هایی از بیماری در بدن باشد. در ادامه مهم‌ترین آزمایشات لحاظ شده در CMP معرفی می‌شوند.

آزمایشات کبد CMP

این آزمایشات، میزان غلظت سه ماده تولید شده در کبد را می‌سنجند : ۱- ALP، ۲- ALT، ۳- AST. علاوه بر این، بیلی روبین، یکی از مواد ضایعاتی تولید شده در کبد نیز اندازه گیری می‌شود. محدوده‌های عادی عبارتند از :

ALP (آلکالین فسفاتاز) : ۴۴-۱۴۷ واحد بین المللی در لیتر

ALT (آلانین آمینوترانسفراز) : ۷-۴۰ IU/L

AST (آسپارتات آمینوترانسفراز) : ۱۰-۳۴

بیلی روبین : ۰.۳ -۱.۹ میلی گرم در دسی لیتر

آزمایشات کلیه CMP

در این آزمایشات، دو مورد از فرآورده‌های ضایعاتی کلیه، نیتروژن اوره خون (BUN)، و کراتنین بررسی می‌شوند. محدوده‌های عادی عبارتند از :

BUN (نیتروژن اوره خون) : ۶۰-۲۰ میلی گرم

کراتنین : ۰.۶ –۳ میلی گرم/ دسی لیتر

آزمایش الکترولیت CMP

نقش الکترولیت این است که به بدن کمک کرده وضعیت سیالات را به تعادل برساند. علاوه بر نرخ تپش قلب، و وضعیت عملکردی عضلات و مغز نیز توسط الکترولیت کنترل می‌شوند. نتایج غیرعادی، یعنی شما به بیماری قلبی یا کلیوی مبتلا هستید. یا اینکه مایعات بدنتان کاهش یافته است (حالت دی هیدراته). محدوده‌های عادی عبارتند از :

سدیم : ۱۳۶-۱۴۵ معادل میلی در لیتر

پتاسیم : ۳.۵ الی ۵.۱ meq/l

کلر : ۹۶-۱۰۶

Co2 : 23-29 meq/l

آزمایش پروتئین CMP

در آزمایشات پنل متابولیک جامع، غلظت آلبومین، اصلی‌ترین پروتئین تولید شده در کبد، و نیز سایر پروتئین‌های موجود در خون اندازه گیری می‌شود. پروتئین‌ها نقش اساسی برای تضمین سلامت عضلات، استخوان‌ها، خون و اندام‌ها هستند.

آلبومین : ۳.۴ الی ۵.۴ گرم در دسی لیتر

پروتئین کُل :۶ الی ۸.۳ گرم/ دسی لیتر

آزمایش گلوکز CMP

معمولاً با عنوان آزمایش قند خون از آن یاد می‌شود. در صورتی که میزان قند خون شما در حد بالایی باشد، این یعنی شما به دیابت مبتلا شده‌اید.در صورت پایین بودن مقادیر، یعنی دچار هیپوگلیسمی هستید. محدوده عادی بین ۷۰-۹۹ میلی گرم/ دسی لیتر قرار می‌گیرد.

آزمایش کلسیم CMP

کلسیم یک ماده مهم برای سالم ماندن عضلات، اعصاب و هورمون‌ها است. در صورتی که کلسیم در حد غیرعادی باشد، احتمالاً دچار عدم تعادل هورمونی یا آسیب دیدگی کلیه‌ها، استخوان‌ها و پانکراس هستید. محدوده عادی بین ۸.۶ الی ۱۰.۲ قرار دارد.