عوارض مصرف زیاد آهن

بدن همه انسان‌ها به ویتامین‌های مختلفی احتیاج دارد که باید توسط مکمل‌ها یا غذاهای مختلف تامین شود. یکی از نیاز‌های ضروری بدن انسان آهن است که بیشتر مردم به‌خصوص خانم‌ها تلاش می‌کنند در رژیم‌های غذایی خود آن را بگنجانند، اما یکی از اشتباهات رایجی که متاسفانه در کشور ما وجود دارد توصیه‌های خودسرانه بدون داشتن اطلاعات کافی است،‌ متاسفانه بعضی‌ها وقتی می‌شنوند که فلان ویتامین یا ماده معدنی برای بدن مفید است به طرز وسواس‌گونه‌ای خود یا فرزندان خود را به مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها وادار می‌کنند که به جز ضرر‌ چیزی عایدشان نمی‌شود.

برای مثال آهن؛ آهن یک ماده معدنی و ضروری در رژیم غذایی است و عمدتا توسط سلول‌های قرمز خون استفاده می‌شود. آهن یک بخش حیاتی هموگلوبین است پروتئین موجود در سلول‌های قرمز خون است. هموگلوبین مسوول انتقال اکسیژن به تمام سلول‌های بدن است. در واقع، آهن سمی است که جذب آن از دستگاه گوارش به‌شدت تحت کنترل است. در اکثر موارد، دستگاه گوارش اثرات مضر آهن اضافی را به حداقل می‌رساند. این مقاله در مورد اثرات مضر مصرف بیش از حد آهن است.همه می‌دانند آهن برای بدن مفید است، اما اینکه تا چه حدی باید آن را مصرف کرد بحث مهمی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود.

دو نوع آهن در رژیم غذایی وجود دارد:

آهن هم: این نوع از آهن فقط در غذاهای حیوانی و عمدتا در گوشت قرمز پیدا می‌شود. این نوع آهن به‌راحتی و بیش از آهن غیر هم جذب می‌شود.آهن غیر هم: اکثر آهن در رژیم غذایی در قالب غیر هم است. این نوع آهن در حیوانات و گیاهان یافت می‌شود و جذب آن با اسیدهای آلی، مانند ویتامین C افزایش می‌یابد اما توسط ترکیبات گیاهی مانند فیتات کاهش یافته است.افرادی که مقدار کمی آهن هم دارند یا هیچ آهن هم در رژیم غذایی خود ندارند در معرض خطر فقر آهن هستند.بسیاری از مردم به‌ویژه زنان دچار کمبود آهن هستند. در واقع، کمبود آهن در جهان رایج‌ترین کمبود مواد معدنی است.

تنظیم ذخیره آهن

آهن یک ماده مغذی ضروری است که نقش مهمی در بسیاری از توابع اساسی بدن دارد.

سطح بالایی از آهن سمی است؛ بنابراین باید از گرفتن بیش از حد آن جلوگیری کنیم.بدن میزان آهن را با تنظیم سرعت جذب آهن از دستگاه گوارش تنظیم می‌کند.هپسیدین، هورمون تنظیم‌کننده آهن بدن و مسوول در تعادل نگه داشتن آهن است. عملکرد اصلی آن سرکوب جذب آهن است.

در واقع، این هورمون چگونه کار می‌کند؟

ذخیره آهن بالا؛ افزایش سطح هپسیدین؛ جذب آهن کاهش می‌یابد.

ذخیره آهن پایین؛ کاهش سطح هپسیدین؛ جذب آهن افزایش می‌یابد.اغلب اوقات، این سیستم به‌خوبی کار می‌کند. با این حال، تعدادی از اختلالات که تولید هپسیدین را سرکوب کند می‌تواند منجر به اضافه بار آهن شود.

از سوی دیگر، شرایطی که باعث تحریک تشکیل هپسیدین شود ممکن است سبب کمبود آهن شود.

تعادل آهن نیز به مقدار آهن در رژیم غذایی وابسته است. با گذشت زمان، رژیم غذایی دارای آهن پایین ممکن است سبب کمبود آهن شود. به همین ترتیب، مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن ممکن است سبب مسمومیت شدید آهن شود.

سمیت آهن

سمیت آهن می‌تواند به‌صورت ناگهانی یا تدریجی باشد.بسیاری از مشکلات سلامتی جدی است و ممکن است با مصرف بیش از حد و تصادفی آهن، مصرف مکمل با دوز بالا برای یک مدت طولانی یا اختلالات مزمن اضافه بار آهن ایجاد شود.تحت شرایط عادی، آهن آزاد بسیار کمی در جریان خون گردش می‌کند.این است که به آسانی به پروتئین ترانسفرین اتصال یافته و آن را از آسیب حفظ می‌کند.با این حال، سمیت آهن به‌طور قابل‌توجهی می‌تواند سطح آهن آزاد در بدن را افزایش دهد.آهن آزاد در مقابل یک آنتی اکسیدان یک پرو اکسیدان است و ممکن است علت آسیب به سلول‌ها باشد.شرایطی که ممکن است باعث این اتفاق شود شامل موارد زیر است:

مسمومیت آهن: هنگامی که مردم، معمولا کودکان، مکمل آهن را بیش از حد مصرف کنند، ممکن است مسمومیت رخ دهد.

هموکروماتوز ارثی: یک اختلال ژنتیکی است که سبب جذب بیش از حد آهن از مواد غذایی می‌شود.

اضافه بار آهن آفریقایی: یک نوع اضافه بار آهن در رژیم غذایی ناشی از سطح بالایی از آهن در غذا یا نوشیدنی است و برای اولین بار در آفریقا رخ داد.مسمومیت آهن حاد زمانی اتفاق می‌افتد که مردم مکمل آهن را بیش از حد مصرف کنند. تنها تک دوز کمتر از ۱۰ - ۲۰ میلی‌گرم / کیلوگرم ممکن است سبب علائم نامطلوب شود. دوزهای بالاتر از ۴۰ میلی گرم / کیلوگرم نیاز به توجه پزشکی دارد.به‌طور مشابه، تکرار مصرف مکمل آهن با دوز بالا ممکن است سبب مشکلات جدی شود. مطمئن شوید که دستورالعمل‌های روی مکمل‌های آهن را رعایت می‌کنید و هرگز بیش از دستور دکتر خود مصرف نکنید.علائم اولیه مسمومیت با آهن ممکن است شامل درد معده، تهوع و استفراغ باشد.به تدریج، آهن اضافی در اندام‌های داخلی تجمع کرده و باعث آسیب‌های بالقوه کشنده در مغز و کبد می‌شود.مصرف طولانی‌مدت مکمل با دوز بالا به تدریج ممکن است سبب علائم شبیه به اضافه بار آهن شود.

اضافه بار آهن

آهن بیش از حد اشاره به ساخت تدریجی آهن بیش از حد در بدن دارد.برای اکثر مردم، اضافه بار آهن سبب نگرانی است با این حال، این یک مشکل برای کسانی است که به‌صورت ژنتیکی به جذب بیش از حد آهن از دستگاه گوارش مستعد هستند.شایع‌ترین اختلال اضافه بار آهن هموکروماتوز ارثی است. این اختلال باعث ساخت بالای آهن در بافت‌ها و اندام می‌شود.با گذشت زمان، هموکروماتوز درمان نشده، خطر ابتلا به ورم مفاصل، سرطان، مشکلات کبد، دیابت و نارسایی قلبی را افزایش می‌دهد.بدن هیچ راه آسانی برای دور کردن آهن اضافی ندارد. موثرترین راه برای خلاص شدن از شر آهن اضافی، از دست دادن خون است.بنابراین زنان در قاعدگی کمتر احتمال تجربه آهن اضافی را دارند به همین ترتیب، افراد با اهدای خون اغلب در معرض خطر کمتری هستند.اگر مستعد ابتلا به اضافه بار آهن هستید می‌توانید با رعایت موارد زیر خطر ابتلا به مشکلات سلامت را به حداقل برسانید:

مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز را کاهش دهید.

به‌طور منظم اهدای خون داشته باشید.

از مصرف ویتامین C با غذاهای غنی از آهن اجتناب کنید.با این حال، اگر برای شما آهن اضافی تشخیص داده نشود، به‌طور کلی کاهش مصرف آهن توصیه نمی‌شود.

آهن و خطر سرطان

شکی نیست که اضافه بار آهن ممکن است در حیوانات و انسان منجر به سرطان شود.به نظر می‌رسد اهدای خون به‌طور منظم یا از دست دادن خون ممکن است این خطر را کاهش دهد.براساس مطالعات مبتنی‌بر شواهد، مصرف بالای آهن هم ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد.آزمایش‌های بالینی در انسان نشان داده‌اند که آهن هم از مکمل یا گوشت قرمز ممکن است تشکیل ترکیبات سرطان‌زای N-nitroso را در دستگاه گوارش افزایش دهد.ارتباط گوشت قرمز و سرطان یک موضوع به‌شدت مورد بحث است. اگر چه برخی از ساز و کارهای احتمالی در توضیح این مطلب وجود دارد بسیاری از شواهد بر مطالعات مشاهده‌ای است.

آهن و خطر ابتلا به عفونت

هم آهن اضافی و هم کمبود آهن به نظر می‌رسد باعث مستعد شدن ابتلا به عفونت شود.

دو دلیل برای این ادعا وجود دارد:

سیستم ایمنی بدن از آهن برای کشتن باکتری‌های مضر استفاده می‌کند؛ به‌طوری‌که مقداری آهن برای مبارزه با عفونت مورد نیاز است.افزایش میزان آهن آزاد سبب تحریک رشد باکتری‌ها و ویروس می‌شود؛ بنابراین آهن بیش از حد می‌تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.

مطالعات متعددی نشان می‌دهد که مصرف مکمل آهن ممکن است تعداد و شدت عفونت را افزایش دهد اگر چه چند مطالعه، عارضه‌ای را گزارش نکردند.افراد مبتلا به هموکروماتوز ارثی نیز بیشتر در معرض عفونت هستند.برای بیماران در معرض خطر بالای عفونت، باید در مصرف مکمل آهن تصمیم‌گیری کرد و همه خطرات بالقوه باید در نظر گرفته شود.