فرق بین توهم و هذیان چیست؟

تشخیص فرق بین توهم و هذیان حتی برای دانشجویان روانشناسی هم سخت و مشکل است. اما تشخیص توهم و هذیان و فرق آنها می تواند در روابط بیماران مبتلا به این شرایط با دیگران تاثیر بگذارد و از بروز رفتارهای خشونت آمیز جلوگیری کند. اما به طور کلی، اسکیزوفرنی ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به توهم و هذیان هستند.

هذیان و توهم مشابه هستند اما تفاوتهای چشمگیری نیز دارند. هر دو غالباً به دلیل بیماری های روانی یکسان مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دو قطبی ایجاد می شوند، هر دو شامل تحریف در واقعیت است. هر دو می توانند حتی در صورت عدم وجود بیماری روانی رخ دهند.

تفاوت آنها در این است که توهم چیزهایی هستند که حس می شوند اما واقعی نیستند، در حالی که توهم ها باورهایی هستند که واقعی یا درست نیستند.

توهم شامل حواس می شود. هذیان یک باور نادرست است. هیچ یک از اینها همیشه نگران کننده نیستند، اما در صورت بروز آنها در طولانی مدت باید به پزشک و یا روان پزشک مراجعه کنید.

هم اکنون با مشاوران پزشکت مشاوره آنلاین بگیرید

توهم و هذیان از علائم مشخص روان پریشی و بیماری های روانی است که می تواند باعث ایجاد دوره های روان پریشی مانند اسکیزوفرنی شود. با این حال، دلایل و عوامل دیگری از جمله شرایط پزشکی جسمی نیز برای آنها وجود دارد. در حالی که یک قسمت از توهم یا هذیان منفرد ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه ای جدی نباشد، هر دو باید توسط پزشک بررسی و ارزیابی شوند.

تحقیقات اخیر مشخص کرده است که از هر 20 نفر یک نفر دچار توهم می شود که ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل، خواب یا اختلالات روان پریشی نیست. این مطالعه همچنین نشان داد که حدود شش درصد از افراد دچار توهم یا هذیان شده اند و توهمات بسیار شایع تر است.

توهم چیست؟

برای مشخص شدن فرق بین توهم و هذیان لازم هست ابتدا با مفهوم توهم آشنا بشویم. توهم، اساساً دیدن، شنیدن، چشیدن، احساس لامسه و یا بوییدن چیزی است که محرک خارجی برای آن وجود ندارد. دیدن جرقه های نورانی یک نمونه کامل از توهم دیداری است یا تصاویری که به صورت خطای دید ترسیم می شئند نیز نوعی توهم بینایی هستند.

توهم با محرکهایی روبرو هستند که در حقیقت وجود دارند. اما سو تفسیر می شوند یا تعبیر آنها دشوار است. مانند زمانی که لباس کار خود را به بالای درب آویزان می کنید تا خنک شود. ناگهان سایه ای می بینید و تصور می کنید غریبه ای در خانه است در حالی که آن تصور فقط سایه شلوار و پیراهن خود شماست است. توهم می تواند برای همه اتفاق بیفتد. آنها نشانه بیماری روانی نیستند، مگر اینکه در طولانی مدت ادامه یابند و در زندگی شما تداخل ایجاد کنند.

توهم می تواند به معنای واقعی کلمه مربوط به حواس باشد. افراد مختلف با همان شرایط می توانند چیزی کاملاً منحصر به فرد را تجربه کنند. توهمات انواع متفاوتی دارد، از جمله:

• دیدن چراغ ها یا الگوها
• احساس خزشی روی پوست
• احساس شناور بودن یا خارج بودن از بدن فرد
• بوییدن بویی که علت برای آن وجود ندارد. این نوع توهم به ندرت رخ می دهد.
• شنیدن صداهای معمولی که در آنجا نیستند، مانند بسته شدن درها یا قدم ها
• شنیدن صداهایی، از جمله صداهایی که به شخص دستور می دهند کاری را انجام دهد.

هذیان چیست؟

برای تشخیص فرق بین توهم و هذیان لازم است با مفهوم هذیان آشنا شویم. هذیان باورهای عمیقی و ثابت شده ای هستند، که می توانند کاذب یا خیالی باشند. این باورها با وجود اطلاعات نادرست یا شواهد متناقض توسط فرد همچنان حفظ می شود. هذیان، در موارد شدید از روان پریشی دیده می شود. افراد مبتلا به هذیان نمی توانند واقعیت را از شرلیط غیر واقعی تشخیص دهند. هذیان همچنین مشخصه اختلال روانپزشکی دیگری به نام «اختلال هذیانی» است.

به طور کلی، بیماران مبتلا بدون بروز هیچ گونه علائمی از نظر ظاهری مرتب و خوش لباس هستند. اما گفتار، وضعیت روانی و ارتباط چشمی آن ها ممکن است علائم مرتبط با این اختلال را نشان دهند.

وضعیت روانی این افراد به نوع اختلال بستگی دارد. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به توهم آزار دهنده ممکن است مشکوک و مضطرب باشند. احتمال دارد، تنگی نفس خفیف در برخی از انواع هذیان وجود داشته باشد.

توهمات لمسی و بویایی (مثلاً احساس آلوده شدن به حشرات، درک بوی بدن) در برخی از انواع هذیان ها می تواند وجود داشته باشد. اما توهم شنوایی یا بینایی که از لحاظ کلیشه ای در بیشتر اختلالات شدید روانی (مثل اسکیزوفرنی) دیده می شود در اختلال هذیان وجود ندارد.

پلیس، اعضای خانواده، همکاران و پزشکان معمولاً اولین کسی هستند که به اختلال هذیان مشکوک شده و غالباً بیماری را تشخیص می دهند.

بررسی افکار خودکشی یا خودکشی در بیماران مبتلا به این اختلال به خصوص انواع آزار دهنده و جسمی بسیار مهم است. علاوه بر آن، برخی از انواع اختلالات هذیان مثل شهوانی، حسادت و آزار و اذیت بیشتر از سایرین با خطر خشونت همراه هستند.

هذیان ها نیز با توجه به مضمون آنها دسته بندی می شوند مانند هذیان های کنترل، نیهیلیستی، آزار و شکنجه روانی و جسمی، مقام، مذهبی، حسادت و خواندن ذهن دیگران.

شایع ترین انواع هذیان کدامند؟

هذیان های آزار دهنده

در هذیان آزار دهنده فرد این باور را دارد که او یا یکی از عزیزانشان قربانی می شوند. هذیان های آزاردهنده، گاهی اوقات اوهام پارانوئید نامیده می شود. اغلب افرادی که دچار توهمات پارانوئید یا آزاردهنده هستند، نگرانی این را دارندکه کسی یا چیزی سعی می کند به طریقی به آنها آسیب برساند یا آنها را تحت نظر دارد.

بعضی اوقات این توهم ها ممکن است ترسناک باشد و به طور بالقوه به شخصی آسیب برساند. به عنوان مثال، اگر توهم داشته باشید که شخصی در خانواده شما علیه شما نقشه می کشد، این می تواند نتیجه بسیار منفی داشته باشد. هذیان های آزار دهنده متداول ترین نوع هذیان است که شامل اعتقاد به پیروی، آزار، تقلب، مسمومیت با دارو یا مواد مخدر، توطئه، جاسوسی، عذاب و سایر موارد است.

هذیان انتساب

نوع متداول دیگری که در آن فرد معتقد است که برخی حرکات، نظرات، متن هایی از کتابها، تلویزیون، روزنامه ها، متن آهنگ ها یا نشانه ها به طور خاص متوجه فرد است و همه در مورد او صحبت می کنند. برخی از افرادی که توهمات مرجعی دارند، معتقدند در گفتگوی یک برنامه تلویزیونی یا از طریق رسانه های دیگر پیام هایی را دریافت می کنند.

هذیان کنترل

این یک باور غلط است که در آن بیمار تصور می کند که فرد یا افراد دیگر یا حتی نیروهای خارجی بر افکار، احساسات، انگیزه ها یا رفتارهای او را کنترل می کنند. افراد مبتلا به هذیان کنترل معتقدند که افکار آنها به طور غیر ارادی از ذهن آنها گرفته شده و خارج از کنترل هستند.

هذیان مذهبی

هذیان مذهبی محور باورهای غلط در مورد رابطه شخص با خدا است. افراد اسکیزوفرنی مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که با خدا رابطه خاصی دارند، خداوند قدرت خاصی به آنها داده است یا اینکه او خدا است. ممکن است ادعا کنند که توانایی صحبت مستقیم با خدا یا توانایی اجرای برنامه های خدا را دارد.

هذیان حسادت

باورهای غلط مبنی بر اینکه همسرفرد رابطه ای عاشقانه با فرد دیگری دارد و در حال خیانت به او است.

هذیان اروتومانیا

نوعی هذیان که در آن فرد معتقد است شخص دیگری عاشق اوست. افرادی که دچار این نوع هذیان هستند سعی می کنند با آن شخص تماس بگیرند و او را به دست آورند.

هذیان خواندن ذهن

باور غلطی که فرد تصور می کند دیگران می توانند افکار او را بشنوند و بخوانند.

هذیان بزرگ منشی

این نوع از هذیا ن ها اعتقادات غلطی هستند مبنی بر اینکه فرد از دیگران بهتر و بالاتر است. یک فرد با این تصور مدعی می شود که قدرت / استعداد وتوانایی خاصی دارد. افراد مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که یک شخصیت سیاسی محبوب و مشهور هستند.

هذیان داشتن بیماری جسمی

شامل یک مشکل در عضوی از بدن فرد است. معمولاً آنها باور نادرستی مبنی بر اینکه از یک بیماری جسمی شدید مانند تومور رنج می برند دارند.

هذیان نیهیلیستی

خیالی مربوط به اعتقاد به عدم وجود خود، دیگران یا جهان است. افراد مبتلا به این نوع هذیان معمولاً معتقدند که جهان در حال پایان است.

به خاطر داشته باشید که هذیان ها باورهای عمیق و ثابت هستند و شما قادر نخواهید بود یک فرد دچار آن را متقاعد کنید که اعتقاد او درست نیست. حتی برای این کار سعی هم نکنید زیرا فقط او را بیشتر تحریک می کنید و خطر خشونت را افزایش می دهید.

افرادی که دچار توهم آزار و شکنجه هستند مطمئن نیستند که چه کسی علیه آنها نقشه می کشد، آنها ممکن است باور کنند که این فرد شما هستید. آنها همچنین احتمالاً سو ظن خود را با دیگران در میان نمی گذارند و تمایل به منزوی شدن دارند. بعلاوه، هر شخصی که دچار این هذیان شود می تواند خطرناک باشد.

حرف آخر

گرچه توهم هم غیر واقعی است اما توهمات مربوط به ذهن و هذیان ها مربوط به یک باور است. می توان گفت توهمات همان چیزی است که ذهن را فریب می دهد اما هذیان ها مواردی هستند که فرد برخلاف همه شواهد، آن را به عنوان حقیقت درک کرده است.

با توجه به مطالب مذکور فرق بین توهم و هذیان روشن گردید. شواهدی وجود دارد که افراد کاملاً سالم گاهی دچار توهم و کمتر هذیان می شوند. با این حال، اگر علائم دیگری دارید، یا این احساسات یا اعتقادات غلط شما همچنان ادامه دارد، بهتر است که به دنبال درمان وضعیت خود باشید و به پزشک و یا روان پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند هرگونه بیماری احتمالی را تایید و یا رد کند. در حالی که یک روان پزشک می تواند یک بیماری روانی اساسی را غربالگری و تشخیص دهد.

اگر بیماری روانی باعث علائم شما شده باشد، یک برنامه درمانی کامل که ممکن است شامل داروها و درمان باشد می تواند برای شرایط شما موثر باشد.

توم و هذیان تجربیات نا خوشایندی هستند که توجه روانشناسان را از دیرباز به خود جلب کرده اند. در ادامه مطالبی در زمینه درمان توهم و هذیان مرور می شود. توضیحی که برای توهم ارائه می شد امروزه تفاوت پیدا کرده است. کلمه “توهم” از زبان لاتین آمده است و به معنای “سرگردانی روانشناختی” می باشد و به عنوان “درک یک شیء یا واقعه ای که وجود ندارد” و “تجربیات حسی که بدون تحریک اندام های حسی مرتبط ایجاد می شوند” تعریف می شود. برای درمان توهم و هذیان در ابتدا یک ارزیابی تشخیصی دقیق توسط دکتر روانشناس در تهران یا سایر شهرهای ضروری می باشد.

توهم واضح، و توجه برانگیز است و این طور به نظر می رسد که در فضای عینی خارجی قرار دارد. توهم از برخی پدیده های مرتبط که در زیر آمده متمایز است:

• خواب. که در بیداری تجربه نمی شود.
• توهم کاذب. که از ادراک واقعی تقلید نمی کند و به وضوح غیر واقعی به نظر می رسد.
• خطای حسی. که حاصل تحریف ادراک واقعی است.
• تصورات (تخیل). که تحت کنترل فرد است و همچنین از ادراک واقعی تقلید نمی کند.

انواع توهم

توهم می تواند از طریق حواس گوناگون فرد از جمله شنوایی، بینایی، بویایی، چشایی و حسی تجربه شود. بنابراین به پنج نوع تقسیم بندی می شود:

توهم دیداری

توهم های دیداری شامل دیدن چیزهایی می شود که در واقعیت وجود ندارند و ممکن است شامل دیدن اشیاء، الگوهای بصری، افراد یا نور باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی را ببینید که در اتاق نیست یا چراغ چشمک زنی توجه شما را به خود جلب کند که هیچ کس دیگری نمی تواند آن را ببیند. این توهم دومین نوع رایج می باشد. توهم بینایی با بیماری ارگانیک مغز همراه می باشد و یک تظاهر رایج در طیف وسیعی از اختلالات برگشت پذیر و همچنین دژنراتیو مغز است. فعالیت مرتبط با توهم در مناطق بینایی مغز و هیپوکامپوس صورت می گیرد. فعالیت هیپوکامپ مربوط به بازیابی تصاویر بصری از حافظه است و فعالیت قشر حسی به این تجربیات ادراکی وضوح می بخشد.

فرضیه های متعددی برای توضیح پیدایش توهم بینایی ارائه شده است. سه مورد از آنها در ادامه مرور می شوند که توهم بینایی می تواند نتیجه هر سه فرآیند باشد:

• روانشناختی / فیزیولوژیک (psychophysiologic). یا همان اختلال در ساختار مغز
• روانشناختی / زیست شیمیایی (psychobiochemical). به عنوان اختلال در انتقال دهنده های عصبی
•  روان تحلیلی (psychodynamic). به عنوان تظاهر ناخودآگاه در آگاهی.

توهم شنوایی

توهم شنوایی شایع ترین نوع به حساب می آید. ممکن است شما فردی را تجربه کنید که در واقعیت وجود نداشته باشد و با شما صحبت کند یا به شما بگوید کارهای خاصی انجام دهید. صدا ممکن است آشنا، غریبه و محتواهای مختلفی داشته باشد. توهم های شنوایی می توانند شامل اصوات موسیقیایی، پژواک حاصل از خواندن، سندرم منفجر شدن سر و انواع دیگر نیز شوند. توهم، اطلاعات حسی نادرستی است که فرد به عنوان واقعیت آن را تجربه می کند. به نظر می رسد تمرکز و فراخنای توجه ضعیف، می تواند پیامد طبیعی این تجربه حسی تحریف شده باشد. بیماران مبتلا به صرع لوب تمپورال ممکن است صداهای فاقد فرم مثل وزوز را تجربه کنند که با توهم تفاوت دارد.

توهم لمسی

توهم لمسی شامل احساس لمس یا حرکت در بدن هستند. به عنوان مثال، ممکن است احساس کنید که حشرات در پوست شما در حال خزیدن هستند یا اینکه اندام داخلی شما در حال حرکت است. همچنین ممکن است دست فردی را بر روی بدن خود لمس کنید. توهم لمسی به دلیل سیگنالهای عصبی حسی / لمسی معیوب، در نخاع و تالاموس ایجاد می شود. این پیام های عصبی سپس به قشر حسی حرکتی مغز ارسال می شوند. توهم های حسی حتی در اختلالات اسکیزوفرنی نیز نادر هستند. اغلب اوقات خطاهای حسی ممکن است با توهم لمسی اشتباه گرفته شود. همچنین بیش از 15 % از افرادی که سوء مصرف کوکائین دارند این نوع توهم را تجربه می کنند. همچنین به عنوان عوارض جانبی برخی از داروها از قبیل لووفلوکساسین نیز گزارش شده است.

توهم بویایی

توهم بویایی حس بویایی شما را درگیر می کند. توهم بویایی باعث می شود بوهایی که در محیط واقعاً وجود ندارد را تشخیص دهید. ممکن است در موقعیت های مختلفی بویی به مشام شما برسد که دیگران آنها را تجربه نمی کنند. گاهی ممکن است منبع بو بدن خود فرد باشد. بوهای تشخیص داده شده در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است ناپسند یا دلپذیر باشد. آنها می توانند در یک یا هر دو بینی ایجاد شوند. ممکن است بو همیشه حضور داشته باشد یا گاهی اوقات تجربه شود. توهم بویایی ممکن است بعد از آسیب دیدگی سر یا برخی عفونت های تنفسی ایجاد شود. همچنین می تواند از تشنج لوب تمپورال، سینوس های ملتهب، تومورهای مغزی و بیماری پارکینسون ناشی شود.

توهم چشایی

توهم های چشایی شبیه توهم بویایی هستند، اما آنها به جای بو، حس چشایی شما را درگیر می کنند. بیماران مبتلا به افسردگی، اشکال در طعم را که اغلب مربوط به عوارض آنتی کولینرژیک دارو است را گزارش می دهند. به ندرت، بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروز نیز اشکال در طعم را در زمان عود یا حین بیماری نشان می دهند. اما باید توجه داشت که این وضعیت ها با توهم چشایی متفاوت است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برخی اوقات دچار توهم چشایی می شوند. با این وجود ممکن است که گاهی اوقات یک میل ناخواسته برای اجتناب از دارو باشد. بیماران مبتلا به سندرم نقص ایمنی انسان اغلب از طعم ناخوشایند شکایت دارند، مشکلی که به نظر می رسد به خودی خود مربوط به این بیماری و همچنین اثر داروهای ضد ویروسی است.

توهم جنسی

توهم جنسی احتمالاً بیشتر از سایر توهم ها مورد غفلت واقع شده است. این غفلت ممکن است به این دلیل باشد که وضعیت جنسی خارج از پنج حسی اصلی قرار می گیرد. دلیل دیگر ممکن است این باشد که بیمارانی که از توهم جنسی رنج می برند احتمالاً از صحبت در مورد این مشکل خجالت می کشند. این نوع توهم در بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی گزارش شده است. یک نوع از آن شامل تجربه حسی آزار جنسی می باشد که گاهی منجر به خشوت نسبت به خود یا دیگران شود.

آیا توهم می تواند منجر به هذیان شود؟

علائم روانشناختی بخصوص توهم و هذیان ممکن است تعاملات ویژه­ا ی داشته باشند مثل هذیان­ هایی که از توهم ­ها مشتق می­ شوند. این تجربیات ذهنی غیرمعمول، اغلب روان­شناختی هستند (“روانزاد”، “کارکردی”)، اما ممکن است تقریبا همه در اصل ارگانیک باشند و ممکن است که درنتیجه تعاملات پیچیده عوامل روان­شناختی و پیشینه زیستی آشکار شوند.

آیا توهم می تواند ریسک فاکتور خودکشی به حساب بیاید؟

خطرپذیری خودکشی بدون توجه به تشخیص اولیه یا درخواست درمانی اولیه باید در هر بیماری به دقت ارزیابی شود. علاوه بر این تجربه ذهنی افکار یا رفتارهای خودکشی ممکن است در طول معالجه و یا زندگی بیمار بسیار متفاوت باشد و همیشه باید به عنوان یک عامل خطرساز اولیه خودکشی در نظر گرفته شود. حضور علائم روان­پریشی از قبیل توهم و هذیان و بخصوص توهم دستور می تواند زنگ خطری برای خودکشی و یا حتی دگرکشی به حساب بیاید.

توهم های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر

افراد وقتی داروهای غیرقانونی مانند آمفتامین، کوکائین، LSD یا اکستازی مصرف کنند، دچار توهم می شوند. اگر قطع سوء مصرف مواد مخدر یا الکل نیز به طور ناگهانی صورت گیرد تجربه توهم به دور از انتظار نیست. توهم ناشی از مواد معمولاً دیداری است، اما ممکن است بر حواس دیگر نیز تأثیر بگذارد. توهم های دیداری می تواند شامل اشکال انتزاعی یا اشکال نور باشد. همچنین ممکن است فرم هایی از حیوان یا افراد داشته باشد. بیشتر اوقات، تحریفات بینایی به شکلی است که درک شخص از دنیای اطراف به طرز نامتعارفی تغییر می کند.

توهم و هذیان می تواند به خودی خود یا به عنوان بخشی از روان پریشی ناشی از مواد مخدر تجربه شود. پس از استفاده طولانی مدت از مواد، ابتلا به اسکیزوفرنی دور از انتظار نخواهد بود. بعضی از افراد ماری جوانا را برای “آرام شدن” و کاهش علائم روانی خود استفاده کنند، بدون این که متوجه باشند در طولانی مدت، منجر به وخیم شدن سایکوز احتمالی آنها می شود.

توهم و خواب

توهم های مرتبط با خواب یک نوع پاراسومنیا (خواب پریشی) می باشد. پاراسومنیا رویدادهای ناخوشایند همراه با خواب هستند. توهم در این شرایط تجربه ای بصری است که بسیار واقعی به نظر می رسد. این توهم ها ممکن است سایر حواس را نیز درگیر کنند اما اصولا دیداری هستند. در این حالت فرد اطمینان ندارد که خواب یا بیدار است. فرد اغلب احساس رویا دیدن دارد. این توهم ها معمولا در دو زمان بندی متفاوت رخ می دهند:

• توهم هایپنوگوجیک. در زمان به خواب رفتن تجربه می شود.
• توهم هایپنوپامیک. در زمان بیداری از خواب رخ می دهد.

اگر این موارد در طول روز اتفاق بی افتند ممکن است بخشی از نارکولپسی باشند. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است حمله خواب، فلج خواب یا توهم هایپنوگوجیک داشته باشند. توهم های بصری پیچیده تر که در شب رخ می دهند، ممکن است تجربه ای متمایز را آشکار کنند. فرد بعد از بیدار شدن ناگهانی و بدون به یاد آوردن یک رؤیای مرتبط ممکن است یک توهم بصری واضح را تجربه کند. این توهم می تواند شامل افراد یا حیواناتی شود که از نظر اندازه یا شکل تحریف شده اند. اگرچه تصویر نسبتاً بی حرکت است اما ممکن است واقعی و ترسناک به نظر برسد و حتی چند دقیقه ادامه یابد. با روشن شدن چراغ معمولا توهم از بین می رود. به نظر می رسد این توهم های پیچیده دلایل منحصر به فرد روانشناختی و فیزیولوژیک دشته باشند.

اختلالاتی که شامل توهم می شوند

توهم به ترتیب کاهش شیوع، شنوایی، لامسه­ای، دیداری، بویایی و چشایی می باشد. نوع شنوایی در روان­پریشی­ های حاصل از وضعیت های زیر وجود دارد:

• سم موجود در بدن
• صرع
• اسکیزوفرنی
• اختلال سایکوتیک کوتاه مدت
•  شیدایی
• مالیخولیا
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال هویت گسسته (DID)
• اختلالات خیلی شدید شخصیت

توهم های دیداری نیز ممکن است در بسیاری از اختلالات نام برده و در اختلال مسخ شخصیت (مثل تجربه بیرون از بدن خود بودن) رخ دهند. توهم­ های لامسه­ ای (مثبت و منفی) بخصوص در آسیب شناسی روانی اختلال استرس پس از سانحه و تجزیه­ ای رایج هستند. توهم­ های بویایی و چشایی نیز اغلب در اختلال استرس پس از سانحه و تجزیه­ ای رایج هستند اما ممکن است منشاء ارگانیک داشته باشند. در ادامه برخی از اختلالاتی مرور می شوند که در درمان توهم و هذیان حائز اهمیت هستند.

اختلال روانپریشی گذرا

اختلال روانپریشی گذرا به عنوان وضعیتی ناگهانی که شروع غیرمنتظره ای دارد توصیف می شود. کمتر از یک ماه به طول می ­انجامد و با توهم و هذیان و همچنین اختلال تفکر انتزاعی یا رفتار نابسمان فاحش همراه است. اختلال روانپریشی گذرا بوسیله علائم اسکیزوفرنی (هذیان، توهم، فکر، کلام و رفتار نابسامان) مشخص می شود که حداقل 1 روز و حداکثر 1 ماه به طول انجامد و بعد از آن بیمار به سطوح کارکردی پیش مرضی خود باز گردد. پس از بازگشت به سطح کارکرد کلی می توان درمان توهم و هذیان را پیگیری کرد.

اختلال هذیانی (پارانویا محض)

اختلال هذیانی وقتی تشخیض ­گذاری می ­شود که فرد یک یا دو هذیان را به مدت یک ماه یا بیشتر داشته باشد که می تواند غیر عجیب (هذیان با مضامین قابل قبول که احتمال رخ دادن آنها وجود داشته باشد) یا عجیب (باورهای کاملا غیر ممکن که تحت هیچ شرایطی امکان بوقوع پیوستن ندارند) باشند. افراد دارای اختلال هذیانی یا پارانویا محض دارای هذیان یا نظامی ساختارمندی از هذیانها هستند. به ندرت توهم در این بیماران گزارش شده است اما گاهی ممکن است توهم متناسب با هذیان اولیه داشته باشند.

اختلال اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک سندرم “کارکردی” از علائم و نشانه­ ها است که منجر به نقصِ عملکرد در دوره بالینی می ­شود. “کارکردی” بر غیاب هرگونه شرایط همزمان پزشکی که ممکن است این تصویر بالینی را توضیح دهد دلالت دارد. علائم و نشانه به صورت مثبت (چیزی وجود دارد که نباید وجود داشته باشد) و منفی (فقدان چیزی که باید وجود داشته باشد). علائم و نشانه های مثبت شامل توهم و هذیان ، کلام آشفته و رفتار کاتاتونیا یا نابسمان است.

اختلال اسکیزوفرنی ­فرم

به لحاظ توصیفی شبیه به اسکیزوفرنی است به غیر از اینکه دوره آن کوتاه­تر (کمتر از 6 ماه) و شدت تخریب کارکرد اجتماعی و شغلی کمتر است. درمان توهم و هذیان در این اختلال بهتر است در زمان کاهش شدت یافتگی علائم صورت گیرد.

اختلال اسکیزوافکتیو

اختلال اسکیزوافکتیو بین اختلال اسکیزوفرنی و دوقطبی قرار دارد. چنانچه این اختلال به درستی تشخیص گذاری شده باشد، بیمار توهم و هذیان را حداقل به مدت 2 هفته بدون علائم خلقی تجربه می کند. اختلال اسکیزوافکتیو معمولا در اوایل بزرگسالی رخ می­دهد.

افسردگی همراه با روانپریشی

در این افسردگی که شیوع آن بسیار کم است نوعی توهم وجود دارد که در آن فرد شنیدین صدایی که شدیدا از او ایراد گرفته یا دستور خودکشی می­دهد را گزارش می کند. درمان افسردگی بسته به شدت علائم می تواند مبتنی بر رواندرمانی یا دارو درمانی یا ترکیبی از هردو باشد. برخی مواقع رفتارهای اجباری نیز برای کنترل اضطراب وجود دارد. در این شرایط درمان وسواس ممکن است در اولویت قرار گیرد.

شیدایی

دوره شیدایی شامل مدت زمان مجزایی از افسردگی می­شود که فرد دارای خصایصی از قبیل خلق بالا، عزت نفس ورم کرده، مشکل خواب و درگیر شدن در فعالیت ­هایی که عواقب خطرناکی دارند مثل خرج کردن دیوانه وار پول است. در دوره­ های کامل شیدایی علائم روانپریشی از جمله توهم ­هایی که همخوان با وضعیت خلق هستند، می ­توانند وجود داشته باشند.

چگونه توهم شکل می گیرد؟

همزمان با محو شدن کارکردهای روانشناختی فرد و در نتیجه از دست رفتن احساس خود، یک خودآگاهی آسیب ­دیده که بیش از حد انعکاسی است جای آن را می­گیرد. فرد بجای تجربه روزمره­ زندگی که آشناست و می­توان آن را به راحتی پذیرفت، اکنون کمی خودکار و قطعی شده است. تمام تجربه زندگی به طور همزمان با یک ارجاع مداوم به تجربه درونی گسسته همراه خواهد بود. برای مثال یک فرد روانپریش به­جای لذت بردن ساده­ از دیدن یک گل رز به صورت بازتابی (طوری که به خود او منعکس شود) سئوال می­کند که “چرا به قرمز، قرمز می­گویند؟” وقتی آشنایی خودکار و طبیعی از بین برود، مبنای روان­شناختی باور، انگیزه و عمل از بین رفته است. هیچ چیز را نمی­توان فرض کرد؛ همه چیز را باید در نظر گرفت.

فرد ممکن است بین تصمیم­های خود غرق شود و حتی نتواند یک تصمیم ساده مثل قهوه یا چای خوردن با صبحانه بگیرد. در این حالت از خودآگاهی نابهنجار، فعالیت ذهنی بجای فکر کردن درباره افکار و احساس کردن هیجانات، کیفیت اشیاء درک شده را به خود می­گیرد. ممکن است افکار کیفیت آکوستیک غیرعادی پیدا کنند یعنی به شکل توهم کلامی یا شنیدار در بیایند: من همانطور که فکر می­کنم افکارم را می­شنوم” یا “صدا یا افکار من برایم غریبه است.” درحالی که فرد غیر روانپریش ممکن است افکار تکرار شونده­ای از قبیل “من یک بازنده هستم” داشته باشد، فرد روانپریش ممکن است افکار خود را در به صورت توهمی شنیداری تجربه کند که به او می­گوید “تو یک بازنده هستی”.

انواع توهم های شنیداری

توهم وقتی شکل می­گیرد که فرد چیزی را درک کند که وجود ندارد و “دریافتی است در غیاب ادراک.” گرچه توهم­ های دیداری نیز وجود دارند اما انواع­  کلامی / شنیداری (صداها) که بیرون از مرزهای خود بوجود می ­آیند شایع تر هستند. صداها معمولا انتقادگر، تهدیدکننده یا دستوردهنده هستند و موجب رنج زیادی می­شوند. صداهای انتقادی فرد را مسخره، تحقیر و به او توهین می­کند؛ نوع تهدیدکنند،ه آسیب یا تنبیه را پیش­ بینی می­کند؛ توهم­های دستوری اغلب خود­آسیبی یا خودکشی و در مواردی کمی تخریب یا آسیب به دیگران را باعث می­شوند.

موقعیت توهم معمولا در فرد تهدید کننده یا دستوردهنده دوم یا سوم شخصی که درباره بیمار اظهار نظر می­کند قرار دارد. صداها معمولا به صورت همه­ توان، عالم مطلق و با احساس وحشت­ آوری فراتر از کنترل بیمار احساس می­ شوند. صداهایی که مثبت و حمایت­گر هستند و به فرد منحصر به فرد بودن را القاء می کنند و معنای مذهبی دارند بیشتر نشان دهنده شیدایی هستند. در ادامه اهدافی که در مراقبت از این افراد  ضروری هستند مرور می شوند. سعی کنید تا جای ممکن با روانشناس خود در ارتباط باشید و توهم و هذیان را علائمی غیر قابل تغییر و کاهش در نظر نگیرید. چنانچه از مشکلاتی برای مراجعه حضوری برخوردار هستید از مشاوره آنلاین روانشناسی استفاده کنید.

اهدافی که در مراقبت از فرد دارای توهم باید در نظر گرفت

• در خانواده براساس همدلی و اعتماد ارتباط برقرار کنید.
• فهم مناسبی از توهم و خصوصیات همراه با آن پیدا کنید.
• استرس و اضطراب و محرک های آنها را در محیط زندگی خود به خوبی شناسایی و مدیریت کنید.
• رفتارهای سالم، از جمله مصرف منظم داروها و انتخاب سبک زندگی سالم را تقویت کنید.
• تعامل های مفید اجتماعی را حمایت کنید.
• ارتباط خود را با سرویس های ارائه دهنده خدمات اجتماعی حفظ و با آنها همکاری کنید.
• فعالیت های خود مراقبتی را پشتیبانی و تقویت کنید.
• وقتی نام او را صدا می زنید به آرامی به او نزدیک شوید.
• در برابر تجربه های تحریف شده با او بحث و مجادله نکنید. سعی نکنید او را متقاعد کنید.
• حتما شرایطی برای یادگیری مهارت های اجتماعی فراهم کنید.

هذیان

هذیان به عنوان عقایدی تعریف می شود که با واقعیت در تضاد است. علیرغم شواهد متضاد، شخص وقتی  هذیان را تجربه می کند نمی تواند اعتقادات خود را رها کند. هذیان یک عقیده محکم و ثابت است که بر مبنای استدلال عقلی، شواهد عینی یا هیجارهای فرهنگی و قومیتی قابل توضیح نیست. هذیان اغلب با سوء تفسیر رویداد شروع به شکل گیری می کند. هذیان در بسیاری از بیماریهای پاتولوژیک (اعم از فیزیکی و روانشناختی) رخ می دهد. بعضی هذیان ها عجیب هستند و وقوع آنها در زندگی روزمره نا متحتمل است. برخی هذیان ها مثل تحت تعقیب گرفتن دائم فرد، هرچند غیر واقعی هستند اما به لحاظ فیزیکی امکان پذیرند. هذیان در اختلالات زیر معمولا مشاهده می شوند:

• در روان­پریشی­ های سمی یا همراه با صرع
• اسکیزوفرنی
• اختلال سایکوتیک کوتاه مدت
• شیدایی
• مالیخولیا
• اختلال هذیانی
• اختلالات خیلی شدید شخصیت (گذرا است)

برخی هذیان­ها همراه با توهم هستند. توهم شنیداری آزار دهنده ممکن است منجر به هذیان آزار شود. توهم فردی با افکار با صدای بلند می­تواند منجر به هذیان انتشار فکر شود. توهم منفی احساس غیرواقعی یا غریبه بودن ممکن است منجر به هذیان فرازمینی بودن شود. توهم­های جسمی ممکن است منجر به هذیان عفونت شود. درمان توهم و هذیان معمولا زمان بر و نیازمند زمان بندی مناسب است.

انواع هذیان

هذیان بسته به موضوع در حال تجربه و واقعیت تحریف شده به چند دسته قابل تقسیم بندی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:

شهوانی

در این نوع هذیان، فرد مطمئن است یک شخص که معمولاً دارای موقعیت اجتماعی – اقتصادی بالاتر است عاشق او شده است. نمونه ای از این نوع هذیان می تواند مردی باشد که معتقد است یک بازیگر زن او را دوست دارد و از طریق حرکات دست پنهانی در طول برنامه تلویزیونی خود با او ارتباط برقرار می کند.

خود بزرگ پنداری

افراد مبتلا به این نوع هذیان علی رغم نداشتن شواهد معتقدند استعداد، شهرت، ثروت یا قدرت خارق العاده ای دارند.

هذیان گزند و آسیب

افراد مبتلا به هذیان گزند و آسیب بر این باورند که مورد جاسوسی قرار می گیرند، آنها را در معرض مواد مخدر می دهند، تعقیب می شوند، به آنها تهمت زده می شود و اغلب مورد بدرفتاری قرار می گیرند. برای مثال ممکن است یک زن معتقد باشد رئیس او با اضافه کردن ماده ای به کولر آبی باعث شده کارمندان سخت تر کار کنند.

https://drraminalavi.com/%D8%AA%D9%88%D9%87%D9%85-%D9%88-%D9%87%D8%B0%DB%8C%D8%A7%D9%86/

تشخیص فرق بین توهم و هذیان حتی برای دانشجویان روانشناسی هم سخت و مشکل است. اما تشخیص توهم و هذیان و فرق آنها می تواند در روابط بیماران مبتلا به این شرایط با دیگران تاثیر بگذارد و از بروز رفتارهای خشونت آمیز جلوگیری کند. اما به طور کلی، اسکیزوفرنی ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به توهم و هذیان هستند.

هذیان و توهم مشابه هستند اما تفاوتهای چشمگیری نیز دارند. هر دو غالباً به دلیل بیماری های روانی یکسان مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دو قطبی ایجاد می شوند، هر دو شامل تحریف در واقعیت است. هر دو می توانند حتی در صورت عدم وجود بیماری روانی رخ دهند.

تفاوت آنها در این است که توهم چیزهایی هستند که حس می شوند اما واقعی نیستند، در حالی که توهم ها باورهایی هستند که واقعی یا درست نیستند.

توهم شامل حواس می شود. هذیان یک باور نادرست است. هیچ یک از اینها همیشه نگران کننده نیستند، اما در صورت بروز آنها در طولانی مدت باید به پزشک و یا روان پزشک مراجعه کنید.

توهم و هذیان از علائم مشخص روان پریشی و بیماری های روانی است که می تواند باعث ایجاد دوره های روان پریشی مانند اسکیزوفرنی شود. با این حال، دلایل و عوامل دیگری از جمله شرایط پزشکی جسمی نیز برای آنها وجود دارد. در حالی که یک قسمت از توهم یا هذیان منفرد ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه ای جدی نباشد، هر دو باید توسط پزشک بررسی و ارزیابی شوند.

تحقیقات اخیر مشخص کرده است که از هر 20 نفر یک نفر دچار توهم می شود که ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل، خواب یا اختلالات روان پریشی نیست. این مطالعه همچنین نشان داد که حدود شش درصد از افراد دچار توهم یا هذیان شده اند و توهمات بسیار شایع تر است.

توهم چیست؟

برای مشخص شدن فرق بین توهم و هذیان لازم هست ابتدا با مفهوم توهم آشنا بشویم. توهم، اساساً دیدن، شنیدن، چشیدن، احساس لامسه و یا بوییدن چیزی است که محرک خارجی برای آن وجود ندارد. دیدن جرقه های نورانی یک نمونه کامل از توهم دیداری است یا تصاویری که به صورت خطای دید ترسیم می شئند نیز نوعی توهم بینایی هستند.

توهم با محرکهایی روبرو هستند که در حقیقت وجود دارند. اما سو تفسیر می شوند یا تعبیر آنها دشوار است. مانند زمانی که لباس کار خود را به بالای درب آویزان می کنید تا خنک شود. ناگهان سایه ای می بینید و تصور می کنید غریبه ای در خانه است در حالی که آن تصور فقط سایه شلوار و پیراهن خود شماست است. توهم می تواند برای همه اتفاق بیفتد. آنها نشانه بیماری روانی نیستند، مگر اینکه در طولانی مدت ادامه یابند و در زندگی شما تداخل ایجاد کنند.

توهم می تواند به معنای واقعی کلمه مربوط به حواس باشد. افراد مختلف با همان شرایط می توانند چیزی کاملاً منحصر به فرد را تجربه کنند. توهمات انواع متفاوتی دارد، از جمله:

• دیدن چراغ ها یا الگوها
• احساس خزشی روی پوست
• احساس شناور بودن یا خارج بودن از بدن فرد
• بوییدن بویی که علت برای آن وجود ندارد. این نوع توهم به ندرت رخ می دهد.
• شنیدن صداهای معمولی که در آنجا نیستند، مانند بسته شدن درها یا قدم ها
• شنیدن صداهایی، از جمله صداهایی که به شخص دستور می دهند کاری را انجام دهد.

هذیان چیست؟

برای تشخیص فرق بین توهم و هذیان لازم است با مفهوم هذیان آشنا شویم. هذیان باورهای عمیقی و ثابت شده ای هستند، که می توانند کاذب یا خیالی باشند. این باورها با وجود اطلاعات نادرست یا شواهد متناقض توسط فرد همچنان حفظ می شود. هذیان، در موارد شدید از روان پریشی دیده می شود. افراد مبتلا به هذیان نمی توانند واقعیت را از شرلیط غیر واقعی تشخیص دهند. هذیان همچنین مشخصه اختلال روانپزشکی دیگری به نام «اختلال هذیانی» است.

به طور کلی، بیماران مبتلا بدون بروز هیچ گونه علائمی از نظر ظاهری مرتب و خوش لباس هستند. اما گفتار، وضعیت روانی و ارتباط چشمی آن ها ممکن است علائم مرتبط با این اختلال را نشان دهند.

وضعیت روانی این افراد به نوع اختلال بستگی دارد. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به توهم آزار دهنده ممکن است مشکوک و مضطرب باشند. احتمال دارد، تنگی نفس خفیف در برخی از انواع هذیان وجود داشته باشد.

توهمات لمسی و بویایی (مثلاً احساس آلوده شدن به حشرات، درک بوی بدن) در برخی از انواع هذیان ها می تواند وجود داشته باشد. اما توهم شنوایی یا بینایی که از لحاظ کلیشه ای در بیشتر اختلالات شدید روانی (مثل اسکیزوفرنی) دیده می شود در اختلال هذیان وجود ندارد.

پلیس، اعضای خانواده، همکاران و پزشکان معمولاً اولین کسی هستند که به اختلال هذیان مشکوک شده و غالباً بیماری را تشخیص می دهند.

بررسی افکار خودکشی یا خودکشی در بیماران مبتلا به این اختلال به خصوص انواع آزار دهنده و جسمی بسیار مهم است. علاوه بر آن، برخی از انواع اختلالات هذیان مثل شهوانی، حسادت و آزار و اذیت بیشتر از سایرین با خطر خشونت همراه هستند.

هذیان ها نیز با توجه به مضمون آنها دسته بندی می شوند مانند هذیان های کنترل، نیهیلیستی، آزار و شکنجه روانی و جسمی، مقام، مذهبی، حسادت و خواندن ذهن دیگران.

شایع ترین انواع هذیان کدامند؟

هذیان های آزار دهنده

در هذیان آزار دهنده فرد این باور را دارد که او یا یکی از عزیزانشان قربانی می شوند. هذیان های آزاردهنده، گاهی اوقات اوهام پارانوئید نامیده می شود. اغلب افرادی که دچار توهمات پارانوئید یا آزاردهنده هستند، نگرانی این را دارندکه کسی یا چیزی سعی می کند به طریقی به آنها آسیب برساند یا آنها را تحت نظر دارد.

بعضی اوقات این توهم ها ممکن است ترسناک باشد و به طور بالقوه به شخصی آسیب برساند. به عنوان مثال، اگر توهم داشته باشید که شخصی در خانواده شما علیه شما نقشه می کشد، این می تواند نتیجه بسیار منفی داشته باشد. هذیان های آزار دهنده متداول ترین نوع هذیان است که شامل اعتقاد به پیروی، آزار، تقلب، مسمومیت با دارو یا مواد مخدر، توطئه، جاسوسی، عذاب و سایر موارد است.

هذیان انتساب

نوع متداول دیگری که در آن فرد معتقد است که برخی حرکات، نظرات، متن هایی از کتابها، تلویزیون، روزنامه ها، متن آهنگ ها یا نشانه ها به طور خاص متوجه فرد است و همه در مورد او صحبت می کنند. برخی از افرادی که توهمات مرجعی دارند، معتقدند در گفتگوی یک برنامه تلویزیونی یا از طریق رسانه های دیگر پیام هایی را دریافت می کنند.

هذیان کنترل

این یک باور غلط است که در آن بیمار تصور می کند که فرد یا افراد دیگر یا حتی نیروهای خارجی بر افکار، احساسات، انگیزه ها یا رفتارهای او را کنترل می کنند. افراد مبتلا به هذیان کنترل معتقدند که افکار آنها به طور غیر ارادی از ذهن آنها گرفته شده و خارج از کنترل هستند.

هذیان مذهبی

هذیان مذهبی محور باورهای غلط در مورد رابطه شخص با خدا است. افراد اسکیزوفرنی مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که با خدا رابطه خاصی دارند، خداوند قدرت خاصی به آنها داده است یا اینکه او خدا است. ممکن است ادعا کنند که توانایی صحبت مستقیم با خدا یا توانایی اجرای برنامه های خدا را دارد.

هذیان حسادت

باورهای غلط مبنی بر اینکه همسرفرد رابطه ای عاشقانه با فرد دیگری دارد و در حال خیانت به او است.

هذیان اروتومانیا

نوعی هذیان که در آن فرد معتقد است شخص دیگری عاشق اوست. افرادی که دچار این نوع هذیان هستند سعی می کنند با آن شخص تماس بگیرند و او را به دست آورند.

هذیان خواندن ذهن

باور غلطی که فرد تصور می کند دیگران می توانند افکار او را بشنوند و بخوانند.

هذیان بزرگ منشی

این نوع از هذیا ن ها اعتقادات غلطی هستند مبنی بر اینکه فرد از دیگران بهتر و بالاتر است. یک فرد با این تصور مدعی می شود که قدرت / استعداد وتوانایی خاصی دارد. افراد مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که یک شخصیت سیاسی محبوب و مشهور هستند.

هذیان داشتن بیماری جسمی

شامل یک مشکل در عضوی از بدن فرد است. معمولاً آنها باور نادرستی مبنی بر اینکه از یک بیماری جسمی شدید مانند تومور رنج می برند دارند.

هذیان نیهیلیستی

خیالی مربوط به اعتقاد به عدم وجود خود، دیگران یا جهان است. افراد مبتلا به این نوع هذیان معمولاً معتقدند که جهان در حال پایان است.

به خاطر داشته باشید که هذیان ها باورهای عمیق و ثابت هستند و شما قادر نخواهید بود یک فرد دچار آن را متقاعد کنید که اعتقاد او درست نیست. حتی برای این کار سعی هم نکنید زیرا فقط او را بیشتر تحریک می کنید و خطر خشونت را افزایش می دهید.

افرادی که دچار توهم آزار و شکنجه هستند مطمئن نیستند که چه کسی علیه آنها نقشه می کشد، آنها ممکن است باور کنند که این فرد شما هستید. آنها همچنین احتمالاً سو ظن خود را با دیگران در میان نمی گذارند و تمایل به منزوی شدن دارند. بعلاوه، هر شخصی که دچار این هذیان شود می تواند خطرناک باشد.

حرف آخر

گرچه توهم هم غیر واقعی است اما توهمات مربوط به ذهن و هذیان ها مربوط به یک باور است. می توان گفت توهمات همان چیزی است که ذهن را فریب می دهد اما هذیان ها مواردی هستند که فرد برخلاف همه شواهد، آن را به عنوان حقیقت درک کرده است.

با توجه به مطالب مذکور فرق بین توهم و هذیان روشن گردید. شواهدی وجود دارد که افراد کاملاً سالم گاهی دچار توهم و کمتر هذیان می شوند. با این حال، اگر علائم دیگری دارید، یا این احساسات یا اعتقادات غلط شما همچنان ادامه دارد، بهتر است که به دنبال درمان وضعیت خود باشید و به پزشک و یا روان پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند هرگونه بیماری احتمالی را تایید و یا رد کند. در حالی که یک روان پزشک می تواند یک بیماری روانی اساسی را غربالگری و تشخیص دهد.

اگر بیماری روانی باعث علائم شما شده باشد، یک برنامه درمانی کامل که ممکن است شامل داروها و درمان باشد می تواند برای شرایط شما موثر باشد.