بیماری سلیاک چیست؟

سلیاک یک بیماری گوارشی وراثتی  است که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد) ایجاد می شود. زمانی که فرد مبتلا ، گلوتن دریافت می کند ، سیستم ایمنی او فعال می شود و به سلول های روده حمله می کند. این امر منجر به آسیب سطح جذبی روده شده و در نتیجه بدن قادر نخواهد بود مواد مغذی مانند چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین ها و مواد معدنی را جذب کند. بنابراین سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در تمام طول عمر همراه فرد مبتلاست و منجر به عدم تحمل گلوتن می شود.

علائم بیماری:

سوء جذب ناشی از آسیب روده باریک، کم خونی، اسهال مزمن، درد شکم، اختلال رشد، خستگی، تهوع، سردرد، نفخ، یبوست، زخم های دهانی، ریزش مو

شانس ابتلا به بیماری :

کسانی که اقوام درجه یک آنها (والدین، خواهر و برادر، فرزند) مبتلا به این بیماری هستند شانس بیشتری برای ابتلا دارند.

دو مرحله برای پی بردن به اینکه آیا شما مبتلا به سلیاک هستید وجود دارد: غربالگری و تشخیص

کودکان( بالای 3 سال) و بزرگسالانی که علائم بیماری سلیاک را دارند،  اقوام درجه یک فردی که سلیاک در او تشخیص داده شده است (والدین، خواهر و برادرها، فرزندان) و هر فردی با اختلالات خود ایمنی وابسته باید غربالگری سلیاک شوند.

روشهای تشخیص بیماری:

آزمایش خون 

نمونه برداری از روده

چندین تست خونی برای غربالگری بیماری سلیاک وجود دارد. ولی معمول ترین این آزمایش ها اندازه گیری tTG-IgA است. اگر نتایج آزمایشات شما مثبت شد پزشک نمونه برداری از روده را پیشنهاد خواهد داد تا بیماری شما تایید شود.

تشخیص به وسیله نمونه برداری از روده مشخص و این کار توسط پزشک متخصص گوارش انجام می شود. نمونه از روده باریک گرفته و میزان آسیب به سلول ها بررسی می شود.

نکته مهم: قبل از انجام آزمایش خون و نمونه برداری به منظور تشخیص بیماری شما نباید از رژیم فاقد گلوتن پیروی کنید.

درمان سلیاک:

در حال حاضر تنها درمان بیماری سلیاک پیروی از رژیم فاقد گلوتن در تمام طول عمر است.  این افراد باید از مصرف غذاهای حاوی گندم، جو و جو دوسر مانند نان پرهیز کنند. بیماران باید با منابع مخفی گلوتن مانند داروها، سس ها و ... نیز آشنا باشند و آن ها را از رژیم غذایی خود حذف کنند.

امروزه غذاهای فرآیند شده و بسته بندی ، حاوی گلوتن مخفی هستند که ممکن است به طور ناآگاهانه توسط بیماران مصرف شوند.

بیماران باید همیشه برچسب مواد غذایی را به دقت مطالعه کنند و از فاقد گلوتن بودن محصولات اطمینان حاصل کنند. 

حساسیت بیماران سلیاکی به گلوتن متفاوت است، ولی بیماران باید بدانند که گاهی اگرچه علامت بالینی در اثر مصرف گلوتن ممکن است وجود نداشته باشد ولی آسیب به سلول های روده ای اتفاق می افتد.

نکته: معمولا دریافت دارو مورد نیاز نیست مگر در برخی شرایط مثلا در افراد دچار درماتیت هرپتی فرم

عوارض سلیاک درمان نشده:

کم خونی و فقر آهن

شروع زود هنگام پوکی استخوان

نازایی و سقط جنین

کمبود های ویتامین و مواد معدنی

بدخیمی های دستگاه گوارش

تظاهرات عصبی: میگرن، حمله های صرعی، زوال عقل

تظاهر پوستی هرپتی فرم : درماتیت هرپتی فرم تظاهر پوستی سلیاک است. تاول یا برآمدگی های خارش داری که عموما به شکل قرینه در آرنج، زانو، شانه و نشیمنگاه وجود دارند. عوامل ژنتیکی و حساسیت به گلوتن در ایجاد این مشکل نقش دارند. این بیماری می تواند همه گروه های سنی را تحت تاثیر قرار دهد ولی معمولا برای نخستین بار بین 30 تا 40 سالگی بروز می کند. زمانی که فرد مبتلا به سلیاک گلوتن مصرف می کند، سیستم ایمنی او در روده، با تولید یک نوع آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین A پاسخ می دهد. زمانی که IgA وارد گردش خون می شود در رگ های خونی زیر پوست جمع شده و منجر به واکنش های ایمنی بیشتری می شود که این امر باعث ایجاد برجستگی های دانه دار پوستی هرپتی فرمیس می شود .  این بیماری عمدتا به عنوان اگزما تشخیص داده می شود. علائم بیماری با پیروی از رژیم فاقد گلوتن و در صورت لزوم مصرف دارو بهبود می یابد.

کرون و کولیت اولسراتیو: میزان بروز بیماری های التهابی روده (کرون و کولیت اوسراتیو) در افراد مبتلا به سلیاک بیشتر است. کرون یک بیماری التهابی دستگاه گوارش است. کولیت اولسراتیو نیز یک بیماری التهابی روده ای است که منجر به ایجاد زخم هایی در روده بزرگ می شود. انجام کولونوسکوپی برای تشخیص این بیماری ها ضروری است.

افزایش رشد باکتری های روده باریک: افزایش رشد باکتری ها وضعیتی است که به طور غیر معمول تعداد زیادی از باکتری ها در روده باریک وجود دارند درحالیکه این باکتری ها شبیه باکتری های موجود در روده بزرگ هستند. به کمک تست هیدروژن تنفسی این وضعیت تشخیص داده می شود.

نارسایی پانکراس : این وضعیت زمانی پیش می آید که پانکراس قادر نباشد آنزیم های گوارشی لازم برای هضم مواد غذایی را ترشح کند. این مشکل با اندازه گیری آنزیم ها تشخیص داده می شود.

عدم تحمل سایر مواد غذایی: بیماران مبتلا به سلیاک ممکن است عدم تحمل به لاکتوز و فروکتوز داشته باشند. برخی تحقیقات نشان داده است که پیروی از رژیم غذایی که میزان مواد تخمیر شدنی در آن ها کم است برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز و فروکتوز، بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیری و بیماران مبتلا به التهاب روده  مفید است. در رابطه با پیروی از این نوع رژیم غذایی با متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

https://www.ddri.ir/news/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%A7%DA%A9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F