خواص زعفران چیست؟

زعفران، که به ادویه طلایی نیز معروف است؛ سالهاست که به غذاهای ما طعم و رنگ و بوی خاصی می بخشد. تحقیقات نشان داده که این ادویه گران قیمت می تواند به عنوان آنتی اکسیدان به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کند و سطح انرژی را بالا ببرد. با ما همراه باشید تا فواید زعفران برای سلامتی را بشناسید

زعفران چیست؟

زعفران گیاهی با نام علمی Crocus sativus ، از راسته مارچوبه‌سانان و تیره ی زنبقیان می باشد. به خاطر رنگ زرد و قیمت بالایی که دارد به ادویه طلایی معروف شده است. بیش از ۴ هزار سال است که از زعفران برای خوش بو و خوش طعم کردن غذاها استفاده میشود. امروزه بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود.

 

خواص زعفران

زعفران از ترکیبات شیمیایی متنوعی برخوردار است که عامل اصلی طعم، رنگ و خواص آن می باشند.

در تاریخ، موارد بسیاری دیده شده که زعفران در نقش دارو برای درمان بیماری های زیر بکار گرفته شده است:

آسم

گرفتگی عضلات

استرس

کم خونی و نارسایی قلب

هم چنین زعفران دارای خواص ضد درد است که به عنوان مسکن طبیعی کاربرد دارد.

 

در علم پزشکی مدرن استفاده از زعفران برای خواص درمانی آن در رفع مشکلات زیر نیز کاربرد پیدا کرده است:

رفع اضطراب

درمان سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

درمان مقاومت بدن به انسولین

دیابت

سرطان

بیماری های مرتبط با تخریب سلول های عصبی

اختلالات یادگیری

 

اگر چه نقش تعیین کننده ای برای درمان بیماری های بالا بوسیله زعفران هنوز اثبات نشده است ، اما ثابت شده که مصرف این ادویه با ارزش در درمان بیماری هایی چون مشکلات جنسی، افسردگی، سندروم پیش قاعدگی و آلزایمر کاملا موثر است.

ارزش غذایی زعفران

یک قاشق غذاخوری زعفران دارای ارزش غذایی زیر است:

 

کربوهیدرات ۱,۳۷ گرم

 

چربی ۰,۱۲ گرم

پروتئین ۰,۲۴ گرم

ویتامین ها:

ویتامین C : ۱,۷ میلی گرم

ویتامین B۹ : ۰,۰۰۲ میکرو گرم

ویتامین B۶ : ۰,۰۲ میلی گرم

ویتامین B۳ : ۰,۰۳ میلی گرم

ویتامین B۲ : ۰,۰۱ میلی گرم

مواد معدنی:

آهن: ۰,۲۳ میلی گرم

منیزیم: ۶ میلی گرم

منگنز: ۰,۶ میلی گرم

مس: ۰,۰۱ میلی گرم

فسفر: ۵ میلی گرم

پتاسیم: ۳۶ میلی گرم

کائمفرول : ۴,۳ میلی گرم

 

ترکیبات شیمیایی زعفران

پیشتر در مقاله ای ترکیبات زعفران را بررسی کردیم حالا نگاه دقیق تری به ترکیبات شیمیایی زعفران می اندازیم:

بیش از ۱۵۰ ترکیب شیمیایی فعال در این ادویه طلایی وجود دارد که مهم ترین آنها که مسئول طعم، مزه، بو و مهم تر از آن اثرگذاری زعفران می باشند عبارتند از:

کاروتنوئیدها (Carotenoids): گروهی از ترکیبات شیمیایی در گیاهان هستند که مسئول رنگ برگ ها و گلبرگ های آن هستند. همچنین، وظیفه ی جذب نور در گیاهان نیز بر عهده این ترکیبات می باشد.

-کروستین و کروسین ( Crocetin and crocin ) کاروتنوئیدهایی هستند که رنگ زرد و قرمز زعفران را ایجاد می کنند.

-کاروتنوئیدهای مهم دیگر زعفران عبارتند از: (lycopene, zeaxanthin, and beta-carotene) لیکوپن، زآگزانتین و بتاکاروتن.

 

اسانس (Volatile oils) : روغن بدست آمده از گیاهان که به آن روغن اسانس یا عطرمایه نیز می گویند.

-پیکروکروسین(picrocrocin) : مسئول اصلی طعم زعفران

-سافرانال(safranal) : مسئول اصلی عطر و رایحه زعفران

 

زعفران هم چنین منبعی سرشار از کائمفرول می باشد که نوعی مولکول زردینه می باشد که رنگیزه های زرد را پدید می آورد، هم چنین خواص آنتی اکسیدان ، آنتی باکتریال و ضد سرطان دارد. این ماده احتمالا در درمان برخی بیماری ها موثر است:

-دیابت نوع ۲

-نارسایی های قلبی

-جلوگیری از پیری زودرس

 

درمان بیماری های مختلف با زعفران

 

خواص علمی زعفران

ترکیبات شیمیایی زعفران مسئولیت خواص تاثیرگزار آن برای سلامتی بدن را بر عهده دارند. زعفران، سطح پروتئین های لازم برای رشد بدن و فشار خون را افزایش می دهند. به فعالیت های سالم مغز مانند فاکتور نورون‌زایی مشتق‌ شده از مغز (BDNF)، فاکتور رشد اندوتلیال عروقی(VEGF) کمک شایانی می کند.

هم چنین این ادویه خواص آنتی اکسیدانی دارد که رادیکال های آزاد که ممکن است به پروتئین ها و دی ان ای داخل سلول ها آسیب برساند را از بین می برد. این ادویه ی معجزه گر، رشد پروتئین های Amyloid beta را که منجر به آلزایمر می شوند، محدود می کند.

به علاوه، مانع رشد آنزیم های استیل‌کولین‌استراز(Acetylcholinesterase) و کاهش سطح استیل کولین در بدن که می تواند مشکلاتی برای پیام رسان های عصبی ایجاد کند، می شود.

خواص زعفران به اینها محدود نمی شود و باید بدانید که ادویه طلایی می تواند سطح کورتیزول را کاهش دهد و سطح استروژن را بالا ببرد؛ که منجر به سلامت استخوان های بدن می شود.

بسیاری از خواص درمانی زعفران از لطف حضور مولکول کروسین در ترکیب این ادویه می باشد. هضم کروسین برای بدن کار ساده ای نیست و به همین دلیل سیستم گوارشی انسان آن را به کروستین تبدیل می کند.

کروستین سطح تولید هورمون شادی آور سروتونین را در مغز افزایش می دهد و به همین علت است که درمان افسردگی با زعفران ممکن شده است.

سافرانال(safranal) : یکی دیگر از مواد شیمیایی حاضر در ترکیبات ادویه طلایی می باشد که:

- فشار خون را افزایش می دهد و ضربان قلب را نیز تنظیم می کند.

- ضد حساسیت است و فعالیت هیستامین ها در بدن را متوقف می کند.

- فعالیت استیل کولین ها را در بدن مختل می کند.

- اضطراب و استرس را از بین می برد.

 

زعفران هم چنین خواص ضد ویروسی دارد و جلوی ورود ویروس ها را به سلول های بدن می گیرد

 

فواید زعفران برای سلامتی

زعفران، فواید بسیاری برای بدن دارد که بیشتر آنها بدلیل آنتی اکسیدان بودن آن می باشد.

۱.    زعفران، آنتی اکسیدان طبیعی

در یک تحقیق که در آن ۲۰ نفر (۱۰ شخص سالم، ۱۰ نفر مبتلا به بیماری سرخرگ کرونری) به مدت ۶ هفته مصرف روزانه زعفران داشتند تحت نظر گرفته شدند. هر دو گروه به طور موثری از اکسیتادیو رادیکال های آزاد در بدن در امان بودند.

خواص آنتی اکسیدان ادویه طلایی از پیری زودرس جلوگیری می کند و از آسیب به پوست شما در مقابل اشعه نور خورشید که می تواند منجر به رشد سلول های سرطانی شود محافظت می کند و در نتیجه به همین علت است که از زعفران در کرم ها و لوسیون های ضد آفتاب استفاده می شود.

۲.    سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند

مصرف منظم زعفران گلبول های سفید خون را افزایش می دهد. این در حالیست که منجر به افزایش گلبول های قرمز خون نمی گردد در نتیجه مشکلاتی از قبیل غلظت خون نمی تواند از تاثیرات مصرف زیاد زعفران باشد.

هم چنین، جلوگیری از فعالیت ویروسی در سلول های بدن دلیل دیگری برای اثبات ادعای افزایش سیستم ایمنی بدن شما توسط زعفران می باشد.

۳.    مصرف زعفران، انرژی بخش است

کاروتنوئیدهای موجود در زعفران، ذخیره انرژی و قدرت را در عضلات بدن افزایش می دهد. هم چنین قدرت عکس العمل و هماهنگی بین ذهن و چشم ها با این ترکیبات افزایش می یابد.

با افزایش فشار خون و رسیدن اکسیژن به عضلات، زعفران می تواند انتخاب خوبی برای ورزشکاران باشد.

۴.    کاهش علائم و سختی های پیش قاعدگی

یکی از قدیمی ترین استفاده های زعفران در کاهش علائم و مشکلات پیش قاعدگی مانند عدم تعادل در حالات روحی، گرفتگی عضلات، نفخ و جوش زدن بوده است.

۵.    بهبود عملکرد قلب

زعفران با افزایش ظرفیت پمپاژ قلب، به لطف حضور کائمفرول، خظر سکته قلبی و مشکلات عروقی را کاهش می دهد.

تحقیقات بسیاری تاثیر زعفران بر کاهش مشکلات قلبی را اثبات کرده است. احتمالا دلیل این موضوع سوختن کلسترول در حالی که بدن کروسین را به کروستین تبدیل می کند، می باشد.

۶.    بهبود عملکرد جنسی

تحقیق بر روی ۲۰ مرد مبتلا به مشکل عدم نعوظ نشان داده که مضرف زعفران برای ۱۰ روز توانسته عملکرد و مدت نعوظ را در بیماران افزایش دهد.

تحقیقی دیگر، بر روی ۲۵ بیمار دیابتی مبتلا به مشکل عدم نعوظ نشان داده است که ژل زعفران و مصرفش به صورت پماد توانسته عملکرد بیمار را بهبود ببخشد.

در بانوان نیز، مصرف ۴ هفته ای زعفران تاثیرات این داروی طبیعی را بر افزایش میل جنسی و افزایش ترشحات واژن که رفع مشکل نزدیکی دردناک را بهمراه داشته اثبات کرده است.

۷.    زعفران با سرطان می جنگد

خواص ضد سرطانی زعفران، در درمان و پیشگیری از سرطان های ریه، کبد، سینه، پانکراس، روده بزرگ، پوست، پروستات و تخمدان اثبات شده است.

تاثیر ضد سرطانی زعفران به لطف وجود کروسین می باشد. کروستین سلول های سرطانی را هدف می گیرد و از بین می برد. 

۸.    درمان آلزایمر

در تحقیقی مشخص شد مصرف زعفران برای ۱۶ هفته، فعالیت مغز را افزایش می دهد و از زوال آن جلوگیری می کند.

در تحقیقی مشابه با تزریق کروسین به موش ها، بهبود ظرفیت و عملکرد حافظه شان اثبات شد.

تحقیقی دیگر که بروی ۵۴ بیمار آلزایمری صورت گرفت، مشخص کرد مصرف زعفران روزانه دو بار به مدت ۲۲ هفته تاثیری بهتر از دونپزیل (داروی آلزایمر) دارد.

۹.    کاهش وزن

زعفران به کاهش وزن کمک می کند:

-کاهش جذب چربی

-بهبود هضم غذا

-کاهش کالری قابل جذب از غذا

-کمک به سوزاندن گلوکوز و چربی برای تامین انرژی

زعفران می تواند سطح کلسترول خون که باعث حمله قلبی و دیابت می گردد را کاهش دهد.

آزمایش انجام شده روی موش ها نشان داده که مصرف کروسین باعث کاهش چربی خون و چربی بدن آنها شده که می تواند اثباتی بر ادعای اثرگذاری زعفران برای لاغری باشد.

۱۰.    محافظت از مغز

زعفران اثر مطلوبی بر مغز می گذارد. تحقیقات بسیاری بر روی سلول ها و حیوانات نشان داده که زعفران بوسیله فاکتورهای زیر به بهبود عملکرد مغز کمک می کند:

 

-بهبود عملکر نورون ها

-فعالیت آنتی اکسیدان ها که از آسیب رسیدن به مغز جلوگیری می کنند

-محافظت از مغز در مقابل آسیب ها

-جلوگیری از مرگ سلول ها در مغز

۱۱.    بهبود زخم

در موش ها، خمیر گرفته شده از زعفران قادر به درمان سوختی های ایجاد شده توسط آب جوش شناخته شده است. علت این موضوع، احتمالا خواص آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک زعفران می باشد.

پماد زعفران قادر است تا سطح مولکول های محافظ پوست را بالا ببرد و خاصیت ضد التهاب آن به درمان و ترمیم زخم های روی پوست کمک شایانی می کند.

 

۱۲.    کمک به سلامت استخوان ها

زعفران با افزایش سطح استروژن ها که برای رشد و ترمیم استخوان ها لازم است به سلامت استخوان های بدن کمک می کند.

۱۳.    درمان آسم

در گذشته، از زعفران برای درمان اسپاسم های ریه و حملات آسم استفاده می شد.

خواص ضد التهابی زعفران به عملکرد آرام ریه ها کمک می کند، البته مصرف مستقیم بروی ریه مانند تنفس دود و یا تزریق هنوز از نظر طبی اثبات نشده است.

۱۴.    بهبود عملکرد کبد

زعفران به سه دلیل به سلامت کبد شما کمک میکند:

با رشد آنزیم هایی که تولیدات سمی و مضر برای کبد دارند می جنگد.

خاصیت آنتی اکسیدانی آن.

تعدیل ساختار سلولی کبد.

۱۵.    کمک به درمان دیابت

زعفران به عملکرد انسولین در بدن کمک میکند. 

۱۶.    کمک به بینایی چشم

زعفران جریان خون در چشم ها را بهبود می بخشد و از پیر چشمی جلوگیری می کند. این فرآیند به علت وجود کروسین در زعفران اتفاق می افتد.

 

 دوز مصرف زعفران

زعفران نباید روزی بیش ازدو مرتبه و بیش از ۳۰ تا ۵۰ میلی گرم در هر وعده مصرف شود. ماکزیمم مصرف زعفران در یک روز ۱۵۰۰ میلی گرم می باشد که در زنان باردار و یا کسانی که به دلایل مختلف به این ادویه حساسیت دارند مقدار کمتری می باشد.

دوز های بالای ۵۰۰۰ میلی گرم سمی و حتی کشنده می باشد. زنان باردار با مصرف بیش از ۵۰۰۰ میلی گرم ممکن است سقط جنین را تجربه کنند.

 

عوارض مصرف زعفران

زعفران مکمل غذایی امن و سالمی برای رژیم غذایی روزانه شما می باشد. اما در موارد بسیار اندک عوارض مصرفی نیز ممکن است داشته باشد:

خشکی دهان

اضطراب

سرگیجه

حالت تهوع

کاهش اشتها

سردرد

 

برخی افراد ممکن است به کاروتئونیدهای موجود در این ادویه حساسیت داشته باشند.

توجه داشته باشید که زنان باردار نباید زعفران مصرف کنند مگر اینکه با پزشک خود مشورت کرده باشند. با وجود تمام فواید و مزایای مصرف ادویه طلایی، شواهد بسیاری وجود دارد که زعفران ممکن است سلامت جنین و مادر را به خطر بیاندازد.

پیشتر در مقاله ای کامل تاثیر مصرف زعفران در بارداری را بررسی کردیم.

مصرف بیش از اندازه زعفران در مدت طولانی می تواند منجر به کاهش گلبول های قرمز بدن شود.

 

 تداخل دارویی

هیچ گونه تداخل دارویی برای زعفران تا به امروز شناخته نشده است.

به هرحال توصیه می شود که اگر قرص های ضد افسردگی مصرف می کنید از آنجایی که این قرص ها وظیفه  تحریک مغز برای تولید هورمون سروتونین را بر عهده دارند و مصرف زعفران نیز باعث افزایش تولید این هورمون می گردد ممکن است مبتلا به سندروم سروتونین شوید که بسیار خطرناک است؛ پس از مشورت با پزشک خود غافل نشوید.

 

خواص زعفران و مضرات استفاده بیش از حد آن

ساقه زیر زمینی زعفران شامل دو پیاز می شودکه این پیازها گرد و پر و توسط یک غشای سخت محافظت شده و خود این غشا توسط دیواره ای نازک و قهوه ای رنگ محافظت می‌شود. گل‌های زعفران به رنگ ارغوانی هستند که این گل‌ها شامل سه گلبرگ هستند که به کاسبرگ منتهی شده و بسیار منظم در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

قسمت کلاله گل یا همان قسمت انتهای خامه گل، همان زعفران اصلی و درجه یک است و میله خامه نیز به زعفران درجه دو هم خوانده می‌شود.

برای برداشت زعفران قسمت کلاله  هر گل را جدا می‌کنند و آن را میان کاغذ قرار می‌دهند تا خشک شده و برای بسته بندی آماده شود.

مهمترین خواص زعفران

زعفران داراری خواص بسیار مفیدی است.  مهمترین خواص زعفران : برای ریه ها و تنفس بهتر، رفع مشکلات گوارشی و هضم راحت تر غذا، کاهش درد و گاهی اوقات بهبود کامل آن، خواب عمیق و بهتر، کمک به کاهش خونریزی، مفید برای سلامت قلب و ایمنی هر چه بیشتر آن، تنظیم گردش خون و افزایش آن، جلوگیری از ابتلا به دیابت، کمک به سیستم دفاعی بدن و تقویت آن و همچنین برای استحکام استخوان ها بسیار مفید است.

آشنایی با خاصیت های دارویی زعفران

زعفران دارای بیش از ۱۵۰ نوع از ترکیب های مختلف است . به طور مثال: کاروتنوئیدها، سافرانال، کروسین، آنتی اکسیدان‌ها واغلب مواد شیمیایی را شامل می‌شود. همان طور که گفته شد گیاه زعفران دارای فواید متعددی برای بدن انسان است از جمله:

افزایش گردش خون:  زعفران توانایی آن را دارد که انرژی مورد نیاز بدن را تامیین کند، و چون باعث افزایش گردش خون می‌شود ، فرآیند سوخت و ساز در بدن نیز بیشتر می شود. غلظت بالای آهن در زعفران باعث افزایش گلبول‌های قرمز در خون می‌شود که این امر باعث افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی هر چه بهتر به اندام های مختلف بدن می‌شود.

افزایش ایمنی بدن: از مهمترین خاصیت های زعفران افزایش ایمنی بدن است. این گیاه دارای مقدار زیادی ویتامین C (اسید اسکوربیک) است که برای سلامتی بسیار مفید است. وجود ویتامین ث یا همان اسید اسکوربیکی در زعفران، باعث افزایش تولید گلبول های سفید در خون می‌شود. این امر باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.

محافظت از سلامت قلب: با توجه به نقش مهم قلب در بدن انسان، سلامت قلب و محافظت از آن بسیار مهم است. یکی از راه های محافظت از سلامت فلب و کمک به عملکرد هر چه بهتر آن، مصرف مواد غذایی است که دارای مقادیر نسبتا بیشتری از پتاسیم باشد و زعفران حاوی مقدار زیادی از پتاسیم است . پتاسیم باعث گشاد شدن عروق بدن می شود که این امر از افزایش فشار خون و فشار آمدن به شریان های خون جلوگیری می‌کند. این امر نقش بسیار مهمی در سلامت قلب دارد و از خطراتی مانند سکته و حملات قلبی جلوگیری می‌کند.

کنترل دیابت

از مهمترین خاصیت های زعفران کنترل دیابت است. در صورتی که از این بیماری رنج می برید با استفاده مناسب از زعفران این بیماری را تحت کنترل خود درآورید. در زعفران مقدار قابل توجهی منگنز است که بدن با استفاده از آن سطح قند مورد نیاز بدن را کنترل می‌کند.

مضرات مصرف زیاد از زعفران

استفاده بیش از حد زعفران فشار خون را به شدت کاهش می‌دهد و رقیق شدن بیش از حد خون را به همراه دارد. در این صورت مشکلات بسیاریبرای بدن به وجود می آید. به طور مثال رقیق شدن بیش از حد خون در بانوان باعث خونریزی بینی و یا رحم می شود همچنین برای خانم ها در دوران بارداری به ویژه سه ماه اول بارداری که حساس ترین زمان در دوره بارداری است مصرف زعفران به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. چرا که باعث سقط جنین می شود . در دوران بارداری بعد از گذشت سه ماه اول بارداری مصرف زعفران باید توسط متخصص زنان و زایمان کنترل شود.

مصرف بیش از حد زعفران موجب استفراغ، کاهش ضربان قلب، خون ریزی از بینی، خون ریزی از پلک‌ها و لب و موجب سر گیجه، بی حالی، زردی پوست شده که تمامی این موارد عوارض بسیار خطرناکی را در پی داشته که گاهی اوقات منجر به مرگ می‌شود. مصرف زیاد زعفران کار کلیه ها را مختل می‌کند و سر درد شدید به همراه دارد. همچنین در مواقعی باعث اختلال حواس نیز می شود. در دوران قاعدگی نیز باعث افزایش استرس می شود و تغییر رنگ پوست و ضعف شدید را نیز به همراه دارد.

 

به علت طبیعت گرم زعفران مصرف زیاد آن باعث اسهال شدید شده که در این صورت بدن آب زیادی را از دست می دهد و گاهی اوقات باعث دیده شدن خون در ادرار در این موقعیت می‌شود. مقدار مجاز استفاده از زعفران به طور کلی و در هر شکلی حداکثر تا روزی یک‌دهم گرم برای یک فرد بالغ است. در صورت استفاده دارویی از این گیاه مصرف آن تا روزی حداکثر ۱ گرم مجاز است. در صورت مصرف بیش از ۳ گرم زعفران در دوران بارداری خونریزی شدید و سقط را به همراه دارد که در صورتی که از خونریزی جلوگیری نشود، مرگ مادر حتمی است. 

در ترکیبات بسیاری از مکمل‌های ورزشی از ترکیباتی استفاده می‌شود که زعفران نیز در آن وجود دارد. در صورت استفاده از هر نوع رژیم غذایی بسیار دقت نمایید زیرا مصرف طولانی مدت از زعفران نیز عوارض بسیاری را در پی دارد. مخصوصا اگر از زعفران در رژیم غذایی خود برای کاهش وزن استفاده می‌کنید  با دکتر و یا مشاور تغذیه حتما مشورت نمایید. در هر صورت طول زمان رژیم شما نباید از شش هفته بیشتر شود و این رژیم زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه باید باشد. از میزان مکمل زعفران بدون اجازه پزشک یا مربی بدنسازی خود پرهیز کنید و مقدار آن را کاهش و یا افزایش ندهید.

از دیگر نکات مهم در مصرف زعفران این است که اطمینان خاطر پیدا کنید که زعفران مورد استفاده شما اصل بوده و تقلبی نباشد ، زیرا زعفران تقلبی از رنگ های مصنوعی و مواد غیر بهداشتی تهیه می‌شود که برای مصرف به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. در ترکیبات زعفران های تقلبی از زعفران به میزان خیلی کم استفاده می‌شود.