کدام ویتامین باعث انعقاد خون میشود؟

ویتامین K نقش مهمی در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی شدید ایفا می‌کند. ویتامین K برخلاف بسیاری از سایر ویتامین‌ها، معمولا به صورت مکمل غذایی مورد مصرف نمی‌شود. ویتامین K در حقیقت، گروهی از ویتامین‌های محلول در چربی است. مهمترین ترکیبات ویتامین K هم کا ۱ و کا ۲ هستند. ویتامین K۱ در سبزیجات سبز برگ‌دار و برخی دیگر از سبزیجات وجود دارد. ویتامین K ۲ نیز عمدتا در گوشت، انواع پنیر و تخم‌مرغ وجود دارد و توسط باکتری‌های روده سنتز می‌شود.  

ویتامین K۱ شکل اصلی مکمل ویتامین K است که هم‌اکنون در دسترس است. همچنین اخیرا پژوهشگران به دنبال استفاده از ویتامین K۲ برای درمان پوکی استخوان و ضعف استخوانی ناشی از استروئید بوده‌اند. با این حال، این پژوهش‌ها همچنان ادامه دارند و نتایج قطعی آن‌ها اعلام نشده است. به این جهت، در حال حاضر، اطلاعات کافی وجود ندارد که بتوان با استناد به آن‌ها با قطعیت مصرف ویتامین K۲ را برای پوکی استخوان توصیه کرد. 

کمبود ویتامین K خطر خونریزی مهار نشده را افزایش می‌دهد. کمبود ویتامین K در بزرگسالان به ندرت مشاهده می‌شود، اما در نوزادان تازه متولد شده بسیار شایع است. معمولا ویتامین K به صورت آمپول در بدو تولد به نوزادان تزریق می‌شود. ویتامین K همچنین برای خنثی کردن اثر موارد مصرف بالای داروی رقیق‌کننده خون به نام وارفارین یا نام دیگر آن  کومادین (Coumadin) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کمبود ویتامین K در چه افرادی رخ می‌دهد؟

در حالی که کمبود ویتامین K در بزرگسالان غیرمعمول است، اما اگر فرد یکی از شرایط زیر را داشته باشد، خطر کمبود ویتامین K در او بالاست: 

ابتلا به بیماری که بر هضم و جذب مواد غذایی توسط دستگاه گوارش اثر بگذارد، مانند بیماری کرون یا ﺳﻠﻴﺎك ﻓﻌﺎل

مصرف داروهایی که در جذب ویتامین K تداخل ایجاد می‌کنند 

سوء تغذیه شدید 

مصرف زیاد الکل

در این موارد، پزشک ممکن است که مصرف مکمل‌های ویتامین K را به شخص توصیه کند. 

همچنین استفاده از ویتامین K برای سرطان، تهوع صبحگاهی، رگ‌های عنکبوتی و سایر بیماری‌ها هنوز به لحاظ علمی به اثبات نرسیده است.  

فواید ویتامین K 

میزان مصرف ویتامین K

میزان توصیه شده برای مصرف ویتامین K از طریق مواد غذایی و سایر منابع به شرح زیر است. لازم به ذکر است که اکثر افراد از طریق غذا، میزان کافی ویتامین K را دریافت می‌کنند.  

گروه سنی مصرف کافی 

نوزادان تا ۶ ماهه روزانه ۲ میکروگرم

نوزادان ۷ تا ۱۲ ماهه روزانه ۲،۵ میکروگرم

کودکان ۱ تا ۳ ساله روزانه ۳۰ میکروگرم

کودکان ۴ تا ۸ ساله روزانه ۵۵ میکروگرم

کودکان ۹ تا ۱۳ ساله روزانه ۶۰ میکروگرم

دختران ۱۴ تا ۱۸ ساله روزانه ۷۵ میکروگرم

زنان ۱۹ ساله و بالاتر روزانه ۹۰ میکروگرم

زنان باردار یا در دوران شیردهی روزانه ۹۰ میکروگرم

پسران ۱۴ تا ۱۸ ساله روزانه ۷۵ میکروگرم

مردان ۱۹ ساله و بالاتر روزانه ۱۲۰ میکروگرم

هیچ عوارض جانبی از مصرف مقادیر ویتامین K موجود در مواد غذایی یا مکمل‌ها مشاهده نشده است. با این حال، همچنان نمی‌توان خطر مصرف دوز بالای ویتامین K را به طور قطع رد کرد. اما پژوهشگران حداکثر میزان ایمن مصرف ویتامین K را مشخص نکرده‌اند. 

میزان مصرف ویتامین K 

بهترین منابع غذایی ویتامین K

منابع غذایی سرشار از ویتامین K عبارتند از: 

سبزیجاتی مانند اسفناج، مارچوبه و کلم بروکلی

حبوبات مانند دانه سویا 

همچنین می‌توانید با مصرف روزانه مواد غذایی که دارای مقادیر کمتری ویتامین K هستند، میزان ویتامین مورد نیاز بدن خود را تامین کنید که عبارتند از: 

تخم‌مرغ

  توت‌فرنگی

گوشت همچون جگر

خطرات مصرف ویتامین K 

عوارض جانبی مصرف ویتامین K به صورت خوراکی در دوزهای توصیه شده نادر است. 

تداخل: بسیاری از داروها می‌توانند موجب تداخل در اثر ویتامین K شوند. این داروها شامل داروهای ضد اسید معده، رقیق‌کننده خون، داروهای آنتی‌بیوتیک، آسپرین و داروهای ضد سرطان، تشنج، کلسترول بالا و سایر بیماری‌ها هستند. 

خطرات: مصرف خودسرانه مکمل‌های ویتامین K اصلا توصیه نمی‌شود. افرادی که داروی وارفارین  را برای مشکلات قلبی، اختلالات لخته شدن خون یا سایر بیماری‌ها مصرف می‌کنند، باید به دقت میزان مصرف ویتامین K از طریق مواد غذایی را کنترل کنند. همچنین بدون توصیه پزشک نباید مکمل‌های ویتامین K را مصرف کنند. 

علائم کمبود ویتامین K

علامت اصلی کمبود ویتامین K، خونریزی شدید است. دقت داشته باشید که خونریزی ممکن است در نواحی از بدن به غیر از محل بریدگی یا زخم به وجود بیاید. خونریزی همچنین ممکن است در صورتی مشخص شود که فرد:

به راحتی دچار کبودی شود

در زیر ناخن لخته‌های کوچک خون به وجود بیاید

خونریزی در غشاهای مخاطی که در امتداد پوست قرار دارند

مدفوع تیره و قیر مانند و حاوی مقادیری خون

پزشک در نوزدان در صورتی کمبود ویتامین K را تشخیص می‌دهد که: 

خونریزی از بند ناف

خونریزی در پوست، بینی، دستگاه گوارشی یا سایر نواحی 

در صورت ختنه شدن کودک، خونریزی در آلت تناسلی 

خونریزی ناگهانی مغزی که بسیار خطرناک و تهدید کننده زندگی است 

علل و دلایل کمبود ویتامین K در بدن

اگرچه کمبود ویتامین K در بزرگسالان غیرمعمول است، اما افراد خاصی در صورت دارا بودن یکی از شرایط زیر در معرض خطر بیشتری قرار دارند که عبارتند از:  

مصرف داروهای ضد انعقاد خون کومارین مانند وارفارین که خون را رقیق می‌کند 

مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک 

ابتلا به بیماری که موجب اختلال در جذب چربی می‌شود (بیماری سوء جذب چربی) 

رژیم غذایی با مقادیر بسیار پایین ویتامین K 

داروهای ضد انعقاد خون و مشتقات کومارین با تولید پروتئین‌هایی که در لخته شدن خون نقش داشته تداخل دارند

برخی داروهای آنتی‌بیوتیک نیز موجب می‌شوند که تولید ویتامین K در بدن کاهش پیدا کند. سایر داروهای آنتی‌بیوتیک نیز ممکن است موجب کاهش اثر ویتامین K در بدن شوند.  

سوءجذب چربی که منجر به کمبود ویتامین K می‌شود، ممکن است در افرادی به وجود بیاید که:

بیماری سلیاک

فیبروز سیستیک

اختلال در روده یا سیستم صفراوی (کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی)

بخشی از روده با جراحی برداشته شده

نوزادان تازه متولد شده به دلایل مختلف در معرض خطر کمبود ویتامین K هستند که عبارتند از:

شیر مادر حاوی مقادیر بسیار پایینی ویتامین کا است 

ویتامین K به خوبی از طریق جفت مادر به جنین نمی‌رسد 

کبد نوزاد به تازگی متولد شده به صورت موثر از ویتامین K استفاده نمی‌کند 

نوزادان در چند روز اول تولد در بدن ویتامین K تولید نمی‌کنند.

تشخیص کمبود ویتامین K

در ابتدا پزشک باید سوابق پزشکی فرد را بداند تا تشخیص دهد که فرد در معرض کمبود ویتامین K قرار دارد. معمولا افرادی در معرض خطر قرار دارند که: 

داروهای ضد انعقاد خون مصرف می‌کنند

داروهای آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند

مبتلا به بیماری که موجب اختلال در جذب چربی شده هستند

به احتمال زیاد پزشک آزمایش انعقادی به نام «آزمایش زمان پروترومبین (PT)» را انجام می‌دهد تا تشخیص دهد کمبود ویتامین K باعث بروز علائم شده است. در این آزمایش خون مدت زمان انعقاد خون محاسبه می‌شود. در این آزمایش، نمونه خون از طریق یک سرنگ از فرد گرفته می‌شود. سپس با افزوده شدن مواد شیمیایی به خون، واکنش‌های نمونه خون بررسی می‌شود. 

خون معمولا در زمانی بین ۱۱ تا ۱۳،۵ ثانیه لخته می‌شود. اگر لخته شدن خون بیش از این طول بکشد، پزشک ممکن است کمبود ویتامین K را در فرد تشخیص دهد. آزمایشگاه همچنین ممکن است نتایج را با روشی متفاوت از طریق چک INR بررسی کند که میزان نرمال آن  ۰،۹ تا ۱،۱ است. این مقدار برای فردی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کند، ممکن است حدود ۲ تا ۳،۵ باشد. 

درمان کمبود ویتامین K

درمان کمبود ویتامین K داروی فیتونادیون بوده که همان ویتامین K ۱ است. بیشتر اوقات پزشکان این دارو را به صورت خوراکی تجویز می‌کنند. پزشک همچنین ممکن است این دارو را به بیمار تزریق کند. دوز مصرف این دارو برای بزرگسالان بین ۱ تا ۲۵ میلی‌گرم است.

پزشکان برای کسانی که داروی ضد انعقادی مصرف می‌کنند، دوز فیتونادیون کمتری تجویز می‌کنند. به طور معمول این دوز در حدود ۱ تا ۱۰ میلی‌گرم است. این امر برای جلوگیری از عوارض ناشی از تداخل داروهای ضد انعقاد خون در تولید ویتامین K در بدن است. بنا به توصیه آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP)، باید به نوزادان تازه متولد شده ۰،۵ تا ۱ میلی‌گرم ویتامین K تزریق شود. اگر مادر داروهای ضد انعقاد یا ضد تشنج مصرف کرده باشد، ممکن است دوز بیشتری لازم باشد. 

پیشگیری از کمبود ویتامین K

مقدار مصرف روزانه‌ی مشخصی برای ویتامین K در نظر گرفته نشده است. اما متخصصان تغذیه مصرف متوسط روزانه ۱۲۰ میکروگرم را برای مردان و ۹۰ میکروگرم را برای زنان کافی می‌دانند. برخی از مواد غذایی از جمله سبزیجات سبز برگ‌دار حاوی مقدار بسیاری بالایی ویتامین K هستند و تمام میزان ویتامین K مورد نیاز بدن را در یک وعده تأمین می‌کنند.  

یک بار تزریق ویتامین K در بدو تولد می‌تواند از بروز مشکل در نوزادان پیشگیری کند. 

افرادی که مبتلا به سوء جذب چربی هستند باید برای مصرف مکمل‌های ویتامین K و کنترل سطح آن با پزشک خود مشورت کنند. افرادی که وارفارین و داروهای ضد انعقاد مشابه آن را مصرف می‌کنند نیز به همین ترتیب باید با پزشک خود مشورت کنند.