چرا نوجوانان به اعتیاد رو می‌آورند؟/ ۱۱ دلیل رایج

علت عمده اعتیاد نوجوانان، استرس، افسردگی و فشارهای روحی و روانی است.

نازنین اخوان : بسیاری از والدین عقیده دارند که اعتیاد نوجوانان در واقع نوعی سرکشی و تلاش برای جلب توجه است. اما این علت فقط شامل حال عده محدودی از نوجوانانی است که در دام اعتیاد می‌افتند و خطری که این گروه سنی را تهدید می‌کند، تا این حد ساده و تک بعدی نیست.

یکنواخت شدن زندگی
یکی از رایج‌ترین دلایل اعتیاد نوجوانانی که به الکل یا موادمخدر رو می‌آورند، کسالت بار بودن زندگی‌شان است. برای نوجوانان، احساسی که بعد از مصرف مواد تجربه می‌کنند، نوعی وقت گذراندن و رهایی از روزمرگی به حساب می‌آید. هرچه میزان مسئولیت‌هایی که یک فرد در دوران نوجوانی می‌پذیرد بیشتر باشد، احتمال یکنواخت شدن زندگی و روی آوردن به مواد مخدر و روان‌گردان کمتر خواهد بود.

مشکلات ارتباطی
برای بسیاری از نوجوانان، بخصوص کسانی که در مقطع اول دبیرستان هستند، برقراری ارتباط و دوست شدن با دیگران، سخت است، چرا که در این سن اغلب افراد از رو در رو شدن و گفت و گو خجالت می‌کشند. دلیل دیگری که موجب رو آوردن نوجوانان به الکل و مواد مخدر می‌شود، تلاش برای به دست آوردن اعتماد به نفس است. یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از این موضوع می‌تواند عضویت در گروه‌های ورزشی، نویسندگی یا مواردی از این دست باشد.

افسردگی
دلیل اعتیاد بخش عظیمی از نوجوانانی که به مواد مخدر رو آورده‌اند، فرار از زندان افسردگی است. ممکن است نوجوانان هنگامی که احساس غم یا افسردگی می‌کنند، مواد مخدر را به عنوان راهی برای فراموش کردن مشکلاتشان بدانند. در صورتی که علائم افسردگی را در فرزندتان مشاهده می‌کنید، جای سرپوش گذاشتن روی مشکل و مقصر دانستن خود شخص در روحیاتش، سعی کنید او را راضی کنید تا با شما به یک مشاور مراجعه کند.

کنجکاوی
کنجکاوی بخشی از شخصیت همه ما انسان‌هاست و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. دلیل اعتیاد بسیاری از کسانی که به مصرف مواد روان‌گردان روی می‌آورند، حس کنجکاوی و شکست‌ناپذیری است، این که می‌خواهند ببینند بعد از مصرف مواد، چه اتفاقی برایشان می‌افتد. یکی از مهم‌ترین اقدامات در این زمینه، آگاه کردن نوجوانان از عواقب و اثرات دراز مدت مصرف مواد مخدر است.

کاهش وزن
تعداد دختران نوجوانی که برای کاهش وزن سریع‌، به موادی مانند کوکائین روی می‌آورند، بسیار زیاد است. نوجوانان، بخصوص در دوران دبیرستان، درگیری بسیار زیادی برای تناسب اندام خود دارند و این موضوع به طور مستقیم بر اعتماد به نفسشان اثر می‌گذارد. از جمله مشکلات دیگری که در این سن برای نوجوانان، بخصوص دخترها، با آن روبرو می‌شوند، بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی است.

استرس
دوران دبیرستان، برای برخی از نوجوانان دوران پراسترسی است. زیرا بسیار از تصمیماتی که اثرات دراز مدت در زندگی افراد خواهند داشت، مثل رشته تحصیلی، در دبیرستان گرفته می‌شود. چنین شرایط سخت و پراسترسی ممکن است بعضی نوجوانان را به سوی مصرف مواد مخدر (در بیشتر موارد ماریجوانا) بکشاند.

اعتماد به نفس پایین
سنین ۱۴ تا ۱۶ شایع‌ترین دوران کاهش شدید اعتماد به نفس است. علت اصلی کاهش اعتماد به نفس نوجوانان را می‌توان تغییرات فیزیکی یا ارتباط کم با دیگران و دایره دوستیِ محدود دانست. رسانه‌ها، خانواده و مشکلاتی که نوجونان در مدرسه با آن روبرو هستند، می‌تواند منجر به رفتارهای خطر آفرین از جمله مصرف مواد مخدر شود.

تجربه‌های جدید
اغلبِ نوجوانان قرص‌های روان‌گردان و الکل را برای کسب تجربه مصرف می‌کنند. کوکائین و آدرال بیشتر برای افزایش انرژی و تمرکز استفاده می‌شوند و مصرف آنها در دوران امتحانات به اوج خود می‌رسد.

فشار فکری و روانی زیاد
فشار روانی بین سنین ۱۶ تا ۱۸ به شدت زیاد می‌شود. بیشتر نوجوانان تحت تأثیر کارهایی که دیگر هم سن و سال‌هایشان انجام می‌دهند، قرار می‌گیرند و اغلب الگوبرداری‌های غلط در همین دوران اتفاق می‌افتد زیرا نوجوانان فکر می‌کنند اگر به اصطلاح هم‌رنگ جماعت نشوند، نمی‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند.

حالا یا هرگز!
بعضی نوجوانان عقیده دارند، تا زمانی که جوانند باید هرآنچه که می‌توانند تجربه کنند: "یا حالا، یا هرگز!". برای همین فکر می‌کنند اگر مواد روان‌گردان را قبل از آغاز بزرگسالی که دوره‌ی مسئولیت‌پذیری است، مصرف نکنند از غافله عقب می‌مانند.

سابقه خانوادگی
در خانواده‌هایی که یک یا چند نفر از اعضا به الکل یا موادمخدر اعتیاد دارند، احتمال اعتیاد نوجوانان بسیار بیشتر است.

هرچند که تصمیمات اشتباه بخش جدانشدنی دوران نوجوانی است، اما به یاد داشته باشید که در نهایت تصمیم گیرنده خودتان هستید، و اگر اعتیاد را راه‌حلی برای بیشتر شدن اعتماد به نفس یا فرار از دام افسردگی بدایند، در نهایت خودتان در منجلاب آن گیر می‌افتید.

اما هیچ وقت برای بازگشت از راه اشتباه دیر نیست. اولین قدم می‌تواند مراجعه به یک مشاور باشد تا از نظر روحی برای ترک آماده شوید.

۴۱۲۳۴

کد خبر 1249641

بررسی عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان و جوانان 12 تا 29 سال مناطق حاشیه نشین در سال 1395( مورد مطالعه شهرستان پاكدشت( 2 1 ،طلیعه خادمیان الهام سادات میرباقری چکیده هـدف از ایـن تحقیـق بررسـی عوامـل موثـر بـر اعتیـاد نوجوانـان و جوانـان بیـن سـنین 12 تـا 29 سـال در مناطـق حاشیهنشــین شهرســتان پاکدشــت بــوده اســت. ایــن تحقیــق بــه لحــاظ نحــوه گــردآوری دادههــا، توصیفــی و از نـوع پیمایشـی میباشـد. جامعـه آمـاری تحقیـق شـامل نوجوانـان و جوانـان معتـاد حاضـر در 10 مرکـز درمانـی تـرک اعتیــاد اقامتــی میانمــدت )کمپ(شهرســتان پاکدشــت در ســال 1395 بودهانــد. حجــم نمونــه تحقیــق بــر اســاس فرمـول کوکـران 60 نفـر محاسـبه شـد کـه بـا اسـتفاده از روش نمونهگیـری تصادفـی سـاده از بیـن افـراد حاضـر در کمپهـا انتخـاب شـدند. ابـزار گـردآوری دادههـا پرسشـنامه محقـق سـاخته شـامل 39 سـئوال بـود کـه روایـی آن بـا روش اعتبـار محتـوا و پایایـی آن از طریـق آلفـای کرونبـاخ، سـئواالت پرسشـنامه بـه میـزان 0،87 محاسـبه گردیـد. بــرای تجزیــه و تحلیــل دادههــا از شــاخصهای آمــار توصیفــی )شــامل فراوانــی، درصدفراوانــی و شــاخصهای مرکــزی و پراکندگــی(و آزمونهــای آمــاری کولموگــروف- اســمیرنف و t تــک نمونهای،اســتفاده شــده اســت. نتایـج کلـی تحقیـق نشـان داد: بیـن شـیوع مـواد صنعتـی، وضعیـت اجتماعـی، اقتصـادی و فرهنگـی نوجوانـان و جوانـان بـا مصـرف مـواد مخـدر و روانگـردان توسـط آنـان در منطقـه پاکدشـت رابطـه معنـاداری وجـود دارد. کلید واژهها: اعتیاد، سوءمصرف، حاشیه نشینی، نوجوانان و جوانان. 1 .کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران شمال. نویسنده مسئول. com. gmail@mallah adrian 2 .استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران شمال. ir. ac. iau-tnb@khademian-t تاریخ دریافت: 27/3/97 از صفحه 155 تا 186 97/5/28 :پذیرش تاریخ فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 55 ،پاییز 97 156 مقدمه وبیان مسئله اعتیـاد بهمعنـای سـوء مصـرف مـواد مخـدر و روانگـردان از جملـه رفتارهـای نابهنجـار اجتماعــی اســت كــه بهواســطه تاثیــر جــزء مهمتریــن مســائل و آســیبهای اجتماعــی مناطــق حاشیهنشــین مطــرح اســت. در ایــن میــان اعتیــاد، بهعنــوان تهدیــدی بســیار حــاد نوجوانـان و جوانـان در ایـن مناطـق را آمـاج هـدف قـرارداده و خانوادههـا و مسـئولین را بـا نگرانیهـای فراوانـی مواجهـه کـرده اسـت. افزایـش گرایـش نوجوانـان بـه مصـرف مـواد بســیار نگــران کننــده اســت زیــرا اکثــر نوجوانانــی کــه در ســالهای اولیــه نوجوانــی مــواد مصـرف میکننـد درسـالهای آینـده نیـز ادامـه خواهنـد داد )محمدخانـی، 1389 :27 .) درسـال 1386 از سـوی سـتاد مبـارزه بـا مـواد مخـدر اعـام شـد کـه 2/3 درصـد افـراد زیـر 20 سـال گرایـش بـه مـواد مخـدر دارنـد )صرامـی، 1393 ،)همچنیـن قائـم مقـام سـتاد مبـارزه بـا مـواد مخـدر در اردیبهشـت 1394 اعـام كـرده بـود کـه: »چهاردهـم درصـد از دانشآمــوزان مصــرف شیشــه داشــته و 1/1 درصــد هــم اكســتازی مصــرف می كننــد.« البتــه بــا اســتناد بــه اعــام علیرضــا جزینــی البتــه میتــوان عددهــای ســادهتری ارائــه كـرد: بیـش از 42 هـزار نفـر از جمعیـت 12 میلیونـی دانشآمـوزان كشـور، حداقـل یـك بــار شیشــه مصــرف كردهانــد و بیــش از 120 هــزار دانشآمــوز هــم اعتــراف نمــوده كــه مصــرف اكســتازی داشــتهاند )روزنامــه اعتمــاد، شــماره 2942 .) منطقـه پاکدشـت کـه تقریبـا چسـبیده بـه تهـران و در ضلـع جنـوب شـرقی آن هـم مـرز بــا ناحیــه 7 منطقــه 15 شــهرداری تهــران میباشــد یکــی از مصادیــق بــارز حاشیهنشــینی کشـور اسـت. شهرسـتان پاکدشـت بـا جـذب مهاجریـن روسـتاها وافـراد فاقـد اسـتاندارد زندگــی شــهری تهــران در حــال بلعیــدن روســتاهای اطــراف خــود بــا گســترش کالبــدی میباشـد. هسـته مرکـزی ایـن شـهر کـه درسـال 1375 از سـه روسـتای مامـازن، پلشـت و قوهـه تشـکیل شـده بـود درطـی ایـن سـالها بـا گسـترش کالبـدی خـود روسـتاهای خاتـون آبـاد، یبـر و حصارامیـر را نیـز بـه خـود الحـاق نمـوده و در حـال حاضـر نیزروسـتاهای جیتـو و کبودگنبـد را در نوبـت قـرار داده اسـت. ایـن منطقـه بهـره چندانـی از تأسیسـات و نهادهـای اجتماعـی )کـه در واقـع کانونهـای مناسـبی بـرای اوقـات فراغـت کـودکان و نوجوانـان اسـت( نـدارد. محیـط جغرافیایـی منطقه مشــتمل بــر بیابانهــای وســیع، کــوره پزخانههــا و کارگاههایــی اســت کــه کارگرانــش اطفالـی هسـتند کـه هیـچ کـس بـر امـور آنـان نظـارت نـدارد. شت( حاشیه نشین در سال 1395( مورد مطالعه شهرستان پاكد بررسی عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان و جوانان 12 تا 29 سال مناطق 157 بافـت فرهنگـی ناهمگـن و گسسـته، ویژگـی خـاص ایـن منطقـه اسـت. سـطح نـازل منزلـت اجتماعـی و آمـوزش پاییـن مـردم و عـدم تمکـن مالـی، بسـتر وقـوع معضـات و آســیبهای اجتماعــی ایــن منطقــه اســت. همچنیــن حضــور مهاجــران مناطــق مختلــف کشــور و بعضــا افغانیهــا بــرای دســتیابی بــه شــغل، کارگــران فصلــی و خانوادههــای کـم بضاعـت و دارای بحرانهـای مختلـف خانوادگـی ماننـد طـاق و اعتیـاد، ایـن منطقـه را و مناطــق حاشــیهای مشــابه را بــرای رشــد انــواع ناهنجاریهــای اجتماعــی در بیــن نوجوانــان و جوانــان مســتعد ســاخته اســت. توزیـع نامناسـب امکانـات و دسترسـی نامطلـوب بـه تاسیسـات شـهری، سـاخت و سـاز غیـر مجـاز گسـترده، بافـت فرسـوده و نداشـتن سـند رسـمی بـرای بیـش از 80 درصـداز مسـاکن ایـن شـهر، اوقافـی بـودن امـاک مرکـزی شـهر و بسـیاری از امـاک پیرامـون آن و جــذب مهاجریــن فقیــر شــهری و روســتایی از ویژگیهــای بــارز ایــن شــهر میباشــد. جمعیـت شهرسـتان براسـاس سرشـماری عمومـی نفـوس و مسـکن سـال 1390 ،233259 نفـر بـوده کـه اکثـرا" از مهاجـران خارجـی و داخلـی میباشـد. جمعیـت مهاجـر بهدلیـل درآمـد پاییـن و بـاال بـودن هزینـه مسـكن، بـه ناگزیـر در نقـاط تجهیـز نشـده و ارزان پیرامـون شـهر سـكونت می كننـد. بـه ایـن ترتیـب بـا تمركـز فقـر در مناطــق پیرامــون خــود و حاشــیه نشــینی گســترده گروههــای كــم درآمــد در كنــار حومــه نشـینی محـدود اقشـار میانـی مواجهنـد. طبـق آمـار ارائـه شـده از نیـروی انتظامـی و مسـتند بـر اطالعـات مرکـز اطـاع رسـانی شـبکه بهداشـت ایـن منطقـه پاكدشـت میـزان كشـفیات مـواد مخـدر سـال گذشـته در ایـن منطقـه 44 كیلـو گـرم و كشـفیات مـواد روان گـردان: 977 گـرم و تعـداد معتادیـن 1500 نفـر بـرآورد شـدهاند. سیاســت گــذاران عرصــه اعتیــاد بــرای روزآمــد کــردن اطالعــات و یافتههــای خــود و بهمنظــور طراحــی برنامههــای موثــر در ایــن حــوزه نیازمنــد پژوهشهایــی هســتند کــه در اسـرع وقـت چشـم انـدازی از وضعیـت موجـود و آینـده مصـرف مـواد را در اختیـار آنـان قـرار دهـد. از سـوی دیگـر پدیـده اعتیـاد بـه سـبب چنـد وجهـی بـودن و همچنیـن تغییـرات پنهانــی و ســریع نیازمنــد برنامهریــزی دقیــق و در عیــن حــال ســریع و پویــای نهادهــای ذیربــط اســت )نارنجیهــا و همــکاران، 1386 :62 .) علیرغـم حساسـیت دوره نوجوانـی و اهمیـت پیشـگیری از رفتارهـای منجـر بـه اعتیـاد در ایـن دوران، بـه علـت محدودیتهـای قانونـی و شـرعی و عرضـی و بازداریهـا و رفتارهـای فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 55 ،پاییز 97 158 مخفیانـه نوجوانـان، در ایـران اطالعـات دقیـق و جامعـی وجـود نـدارد )ابوالقاسـمی، 1390 : 182 .)ولــی در اکثــر مطالعــات انجــام شــده نســبت دانــش آمــوزان درجمعیــت معتــاد کشـور3/0تا 5/0 درصـد یعنـی حـدود 6هـزار تـا 10 هـزار نفرجمعیـت معتـادان 2میلیونـی کشــور میباشــد )رهنــورد، 17 :1392 .) بـا ایـن اوصــاف، پرداختـن بــه مسـئله اسـکان غیــر رســمی و عوامــل موثــر بـر اعتیــاد نوجوانــان و جوانــان بهخصــوص در تهــران و شــهرهای حومــه آن كــه بهعنــوان پایتخــت و مركــز اصلــی مبــادالت اقتصــادی، اجتماعــی، سیاســی و... تلقــی میگــردد، مســئله بســیار بــا اهمیــت و حساســی تلقــی میشــود كــه میبایســت مــورد توجــه و امعــان نظــر برنامهریــزان و مدیــران اجتماعــی مربوطــه در ســطح کشــور و منطقــه نیــز قــرار گیــرد. عالوهبرایــن، ضــرورت و فوریــت درك ســامت نوجوانــان وجوانــان حائــز اهمیــت اســت زیــرا کــه: 1 .سالمت حق طبیعی هرانسان، ازجمله جوانان است. 2 .جوانان بیش از یک سوم جمعیت کشور را در بر میگیرند. 3 .برآوردهـا در اقتصـاد بهداشـت نشـان میدهنـد کـه نوجوانـی وجوانـی ازلحـاظ کمـی بـا ارزشتریـن و مفیدتریـن گروههـای سـنی اجتمـاع میباشـند. 4 .جوانـان و بهویـژه نوجوانـان دربهتریـن سـنین بـرای فراگیـری مهارتهـای سـالم زیسـتن قـرار دارنـد. 5.بنیــان بســیاری از رفتارهــای تاثیرگــذار بــر ســامت و شــیوه زندگــی افــراد در ســنین نوجوانــی و جوانــی شــکل میگیــرد. 6.جوانــان امــروز، والدیــن فــردا هســتند. توفیــق در ارتقــای ســامت آنهــا تضمیــن کننـده سـامت نسـل حاضـرو آینـده کشـور اسـت کـه پایـداری برنامههـای توسـعه را بهدنبــال دارد. 7.جوانـان میتواننـد بیشـترین تاثیـرات را بـر همسـاالن و اعضـای خانـواده خـود داشـته باشــند )ســند جامــع ســامت نوجوانــان و جوانــان، 1391 :12 .)ســامت جوانــان در اصـول 26 ،21 ،20 ،و 29 قانـون اساسـی و مـاده 157 قانـون سـوم توسـعه مـورد توجـه ً مـواد 95 ،86 ،85 ،و 98 نیـز در برنامـه چهـارم توسـعه بهطور قـرار گرفتـه اسـت. ضمنـا تنگاتنگـی بـا امـور جوانـان مرتبـط اسـت )همـان منبـع(. شت( حاشیه نشین در سال 1395( مورد مطالعه شهرستان پاكد بررسی عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان و جوانان 12 تا 29 سال مناطق 159 اهداف پژوهش اهدف اصلی ■ آسیبشناسی وضعیت اعتیاد در بین نوجوانان و جوانان مناطق حاشیه نشین اهداف فرعی ■ شناخت وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مناطق حاشیه نشین ■ شـناخت عوامـل موثـر در گرایـش نوجوانـان و جوانـان در گرایـش بـه سـوء مصـرف مـواد مخـدر و روان گـردان ■ ارائــه راهكارهــا و پیشــنهادات عملــی جهــت پیشــگیری از اعتیــاد بــه مــواد مخــدر و روانگــردان در بیــن نوجوانــان و جوانــان مناطــق حاشــیه نشــین. سؤاالت تحقیق 1 .وضعیـت اجتماعـی- اقتصـادی و فرهنگـی و... مناطـق حاشیهنشـین تـا چـه میـزان بـر اعتیـاد نوجوانـان و جوانـان موثـر اسـت؟ 2.نقـش هـر یـك از عوامـل موثـر بـر اعتیـاد نوجوانـان و جوانـان در مناطـق حاشیهنشـین چگونـه اسـت؟ 3.وضعیت شیوع مواد اعتیاد در بین جوانان و نوجوانان در مناطق چگونه است؟ 4.چـه راهکارهایـی بـرای مقابلـه باگرایـش جوانـان و نوجوانـان شهرسـتان پاكدشـت بـه مصـرف مـواد مخـدر و روان گـردان وجـود دارد ؟ فرضیههای تحقیق 1 .بهنظــر میرســد بیــن ســكونت در مناطــق حاشیهنشــین و گرایــش بــه ســوء مصــرف مـواد مخـدر و روانگـردان نوجوانـان و جوانـان رابطـه معنـاداری وجـود دارد. 2.بهنظــر میرســد بیــن وضعیــت اجتماعــی نوجوانــان و جوانــان مناطــق حاشیهنشــین و گرایـش بـه سـوء مصـرف مـواد مخـدر و روانگـردان رابطـه معنـاداری وجـود دارد. 3.بهنظــر میرســد بیــن وضعیــت اقتصــادی نوجوانــان وجوانــان مناطــق حاشیهنشــین و گرایـش بـه سـوء مصـرف مـواد مخـدر و روان گـردان رابطـه معنـاداری وجـود دارد. 4.بهنظــر میرســد بیــن وضعیــت فرهنگــی نوجوانــان و جوانــان مناطــق حاشیهنشــین و گرایـش بـه سـوء مصـرف مـواد مخـدر و روانگـردان رابطـه معنـاداری وجـود دارد. فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 55 ،پاییز 97 160 5.بهنظــر میرســد شــیوع مــواد مخــدر صنعتــی در بیــن نوجوانــان و جوانــان مناطــق حاشیهنشــین رواج بیشــتری داشــته باشــد. تعریف مفاهیم )به صورت مفهومی و عملیاتی(: حاشیهنشینی حاشیهنشــینی، زاغهنشــینی، آلونکنشــینی، کوخنشــینی، کپرنشــینی، جملگــی متــرادف یکدیگــر هســتند اگــر بخواهیــم تعریفــی از ایــن اصطــاح ارائــه دهیــم و در وهلــه اول افــرادی کــه در ایــن مناطــق اســکان دارنــد را هــدف قــرار دهیــم بایــد گفــت حاشیهنشــینان کســانی هســتند کــه در محــدوده اقتصــادی شــهر زندگــی میکننــد ولــی جــذب نظــام اقتصــادی و اجتماعــی آن نشــدهاند. )اصغــری زمانــی، ۱۳۸۳ :۳۹-۳۸ .) حاشیهنشــینان کســانی هســتند کــه بــه دلیــل بضاعــت کــم مالــی و تــوان اقتصــادی، نتوانســتهاند خــود را بــا ســاکنین متننشــین تطبیــق دهنــد ایــن عــدم ســازگاری اجتماعــی سـبب رانـدن آنهـا بـه مناطقـی اسـت کـه بتواننـد زمینـه جـذب آنهـا را فراهـم کنـد )پارسـا .)۱۹۹-۲۰۰ : ۱۳۸۱ ،پــژوه اگــر حاشیهنشــینی را بهعنــوان یــک مــکان درنظــر آوریــم بــه دلیــل پاییــن بــودن نــرخ زمیــن ویــا عــدم نیــاز بــه اجــازه ســاخت وســاز و نبــود نظــارت و کنتــرل دولتــی رانــده شـدگان از متنهـا بـا هجـوم بـه ایـن محدودههـا سـبب تداعـی شـدن ایـن واژه در اذهـان .)۲۳-۲۷ ،۷۸-۸۸ :۱۳۸۸ ،پیــران )شــدهاند عمومــی حاشیهنشــینی حالتــی اســت کــه شــخص در قالــب آن فــرو رفتــه و در حالــت زندگــی کـردن اسـت و همیشـه امیـد بـه فردایـی بهتـر دارد )مهاجریـن، ۱۳۷۸ .): حاشیهنشــینی زائیــده وجــود ویژگــی نابرابــری در روابــط اجتماعــی مســلط بــر جامعــه اسـت. شـدت اختـاف بیـن سـکونتگاهها باعـث میشـود عـدهای شهرنشـین و عـدهای روستانشــین وعــدهای دیگــر حاشیهنشــین شــوند، کــه ایــن شــدت اختــاف بســتگی بــه میـزان شـدت در تمرکزگرایـی روابـط اجتماعـی دارد. هرچـه از میـزان تمرکزگرائـی کاسـته شــود از گســترش و شــدت اختــاف بیــن انــواع ســکونتگاهها کاســته میگــردد )زاهــد

معتاد معتـاد فـردی اسـت کـه از راههـای گوناگـون نظیـر خوردن،کشـیدن، تزریق و استنشـاق، یـک یـا چنـد مـاده مخـدر را بـا هـم و بـه صـورت مـداوم مصـرف میکنـد و در صـورت قطـع آن، بـا مسـائل جسـمانی، رفتـاری یـا هـر دو مواجـه میشـوند )آقابخشـی،9 :1379 .) مواد مخدر مــواد مخــدر شــامل ترکیباتــی اســت کــه موجــب تغییــر در کارکــرد مغــز بــه صــورت ایجـاد حـاالت هیجانـی، رفتارهـای نابهنجـار، عصبانیـت یـا اختـال در قضـاوت و شـعور فــرد میشــود )محبوبیمنــش،70 :1382 .) انواع مواد مخدر مـواد مخـدر بـه صـورت و اشـكال مختلــف در سراسـر دنیـا تولیـد، توزیـع و مصـرف میشــوند و بــر مبنــای ســاختار و نحــوه عملكــرد و تاثیــر آنهــا بــر مصرف كننــدگان تقســیمبندی شــدهاند. مهمتریــن دســته بنــدی آنهــا عبارتنــد از: مشروبات الكلی ■ دخانیات، اعم از سیگار، پیپ، چپق و قلیان ■ مواد افیونی مانند تریاك، مرفین، هرویین و... فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 55 ،پاییز 97 162 ■ مشتقات گیاهی كانابیس نظیر: حشیش، ماری جوانا و... ■ توهم زاها مثل: ال. اس. دی، اس. تی. پی و دی. سی. پی ■ باربیتوراتها ■ داروهای محرك نظیر آمفتامین، مت آمفتامین و اكستازی ■ آرام بخش ها مثل دیازپام و... ■ استروئیدها ■ مواد استنشاقی موجود در رنگ ها و چسب ها ■ مــواد مخــدر داری ســاختارهای طبیعــی و یــا شــیمیایی میباشــند. در دســته بنــدی فـوق چهـار گـروه اول دارای منشـا گیاهـی و یـا طبیعـی هسـتند و شـش گـروه دیگـر از تولیــدات شــیمیای و صنعتــی محســوب میشــوند. )حاجــی رســولی، 1390 :21 ) سوء مصرف مواد مخدر منظــور از ســوء مصــرف مــواد مخــدر، مصــرف هــر نــوع مــاده مخــدری اســت كــه زیانهـای جسـمی، روانـی، عاطفـی و اجتماعـی بـه شـخص مصرف كننـده یـا دیگـران وارد می كنـد. بـه ایـن ترتیـب مصـرف هرگونـه مـاده ممنـوع یـا تحـت كنتـرل، بـدون هـدف درمانـی، سـوء مصـرف شـمرده میشـود. مثـال: مصـرف تریـاك در كشـور مـا غیـر قانونـی اسـت. پـس حتـی یكبـار كشـیدن آن سـوء مصـرف اسـت )نارنجـی هـا، 1384 :14 .) دوره نوجوانی نوجوانـی دورهای از زندگـی فـرد را کـه حـد فاصـل پایـان دوره کودکـی و آغـاز دوره بزرگسـالی اســت تشکیـــل میدهد مــدت ایـن دوره و شـروع آن در جوامـع و فرهنگهای مختلــف و در ســطح گوناگــون اقتصادی_اجتماعــی یــک جامعــه متغیــر اســت بنابرایــن ماهیـت دوره نوجوانـی نـه تنهـا بیولوژیکـی )زیسـتی( بلکـه اجتماعـی اسـت، و آغـاز آن نیـز تغییـرات بیولوژیکـی بلـوغ در دختـران و پسـران اسـت. نوجوانـی دوره انتقـال اسـت. دوره نوجـــوانی از 12 تـا 18 سـالگی کـه دوره تحــول جســمی و روانـی فــرد اسـت میباشـد. رشـد سـریع اعضـاء سـبب بیـداری هوسهـا و احساسـات و رویاهـای گوناگـون گشـته و بـا شـروع بلـوغ همـراه میباشـد. )سـند جامـع سـامت نوجوانـان و جوانـان، 1391 : 14 .) شت( حاشیه نشین در سال 1395( مورد مطالعه شهرستان پاكد بررسی عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان و جوانان 12 تا 29 سال مناطق 163 دوره جوانی در مطالعــهای کــه ســازمان ملــل متحــد تحــت عنــوان »وضعیــت جهانــی جوانــان در دهـه1990 »انجـام داده اسـت ایـن تعریـف از جوانـان ارائـه شـده اسـت: " جوانـی مرحلـه انتقالـی از عالیـق و آسـیب پذیریهـای کودکـی بـه حقـوق و وظایـف بزرگسـالی اسـت". در جمهــوری اســامی ایرانــی گــروه ســنی 14 تــا 29 ســال، بهعنــوان جوانــان شــناخته میشــوند )ســند جامــع ســامت نوجوانــان و جوانــان، 1391 : 14 .) علل اجتماعی گرایش جوانان به مواد مخدر و روانگردان عوامــل اجتماعــی بهعنــوان موثرتریــن عناصــر در بــروز وپیدایــش انحرافــات و آســیبهای اجتماعــی از جملــه اعتیــاد اســت. مهمتریــن عوامــل و مــواردی كــه تحــت عنــوان عامــل اجتماعــی طبقــه بنــدی میشــوند عبارتنــد از: مصــرف آســان، دسترســی و فراوانــی مــواد، كمبــود امكانــات حمایتــی و مشــاورهای، فقــدان مهارتهــای زندگــی و ارتباطــی در جامعــه، زندگــی در محــات آلــوده، وجــود زمینههــای جــرم و انحرافــات، نداشـتن الگـوی مناسـب اخالقـی، مشـکالت و اختالفـات خانوادگـی، وجـود فـرد معتـاد در خانــواده، معاشــرتهای ناســالم، روشهــای درســت تربیتــی بــه دلیــل كمســوادی و معرفتـی والدیـن، ضعـف در نظـارت تربیتـی و كنتـرل صحیـح فرزنـدان، ضعـف در آ گاهی نسـبت بـه نیازهـای جوانـان و رفـع آنهـا، کمبـود تفریحـات سـالم و بهرهمنـدی ازاوقـات فراغـت مناسـب، همرنـگ شـدن بـا دوسـتان، همسـاالن و رفقـای نابـاب، ناامیـدی نسـبت بـه آینـده، زمینـه ناهنجاریهـای شـخصیتی و عـدم توجـه بـه آن، وجـود افـراد کجـرو و نابـاب در مـدارس، جدایـی والدیـن )طـاق(، شکسـت تحصیلـی، بیسـوادی، کـم سـوادی والدیــن )امانــی، 1392 :46 .) علل فرهنگی گرایش جوانان به مواد مخدر و روانگردان عوامـل فرهنگـی بـه عنـوان یكـی دیگـر از عناصـر موثـردر بـروز و پیدایـش انحرافـات و آســیبهای اجتماعــی از جملــه اعتیــاد اســت. مهمتریــن عوامــل و مــواردی كــه تحــت عنـوان عامـل فرهنگـی طبقهبنـدی میشـوند عبارتنـد از: کمبـود فضاهـای مناسـب بـرای رشـد فرهنگـی در محـات فقیرنشـین، نگـرش )مثبـت بـه اعتیـاد، باورهـای غلـط در مـورد مصـرف مـواد مخـدر( برخـورد رفتـاری ناصحیح بـا جوانـان در خانـواده و مدارس، نداشـتن فرهنــگ مشــاور در خانــواده، كمبــود مراكــز تفریحــی، فرهنگــی و ورزشــی، کمبودســبد فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 55 ،پاییز 97 164 کاالهـای فرهنگـی سـالم بـرای رشـد جوانـان در خانوادههـا، كمبـود برنامههـای فرهنگـی و اوقـات فراغـت بـرای محـات کـم برخـوردار، ضعـف در آموزشهـا در زمینـه فرهنـگ دینــی و باورهــای صحیــح، سســتی در اعتقــادات دینــی و صیانــت از نفــس، احســاس بیهدفــی در زندگــی، بــاور غلــط دراســتفاده داروئــی از مــواد مخــدر، عــدم رســیدگی بــه خواســتههای عاطفــی، شــیوه قومــی پذیــرش مصــرف، ضعــف مدیریتــی در امــر حمایتهــای آموزشــی وپشــتیبانیکننده، تبلیغــات برنامــهای شــبکههای ماهــوارهای، کمبـود برنامههـای جایگزیـن ومتنـوع و براسـاس نیازجوانـان در رویارویـی بـا شـبکههای ماهــواره، کــم رنــگ شــدن حجــب و حیــا در خانوادههــا و همســایهداری، ضعــف در توجـه بـه نگهداشـت و صیانـت از تقـدس خانـواده در زندگـی شهرنشـینی، تضـاد وتعـارض فرهنگـی مهاجـرت )همـان منبـع، 50 .) علل اقتصادی گرایش جوانان به مواد مخدر و روانگردان عوامـل اقتصـادی بـه عنـوان یكـی دیگـر از عناصـر موثـردر بـروز و پیدایـش انحرافـات و آسـیب های اجتماعـی از جملـه اعتیـاد اسـت. مهمتریـن عوامـل و مـواردی كه تحـت عنوان عامــل اقتصــادی طبقهبنــدی میشــوند عبارتنــد از: بیــكاری، فقــر، محرومیــت اقتصــادی منطقــه، نداشــتن مســکن و ســرپناه مناســب بــرای زندگــی، هزینههــای بــاالی زندگــی و درآمـد پاییـن، شـرایط سـخت کاری، سـودآوری آسـان و روز آمـد در خریـد و فـروش مـواد مخــدر و روانگــردان، ضعــف مدیریتــی در ایجــاد بنگاههــای اقتصــادی و اشــتغالزایی پایـدار، رشـدبی رویـه مناطـق شـهری بـدون درنظرگرفتـن زمینههـای سـاختاری، نداشـتن شـغل ثابـت و امنیـت شـغلی، اشـتغال شـبانه روزی، کمبـود فرصتهـای شـغلی، فقـدان مهـارت شـغلی بـرای جـذب در بـازار کار، نگـرش توجـه بسـیار کـم بـه اشـتغال و جـذب نیـروی کار بومـی )همـان منبـع، 52 .) مروری برپیشینه تحقیق مطالعـات و پژوهشهـای متعـددی پیرامـون سـكونتگاههای غیررسـمی و حاشیهنشـین صــورت گرفتــه كــه عمدتــا شــامل علــل شــكلگیری آنهــا؛ پیامدهــا و آثــار مســتقیم و غیرمســتقیم آنهــا در ابعــاد مختلــف؛ مشــخصات و ویژگیهــای آنهــا از جنبههــای اجتماعــی، اقتصــادی، كالبــدی ورونــد شــكلگیری آنهاســت. پژوهــش " ســكونتگاه خــودرو وامنیــت اجتماعــی"، ســطح معیشــت مــردم و كاهــش كنتــرل دولــت بــر رفتــار شت( حاشیه نشین در سال 1395( مورد مطالعه شهرستان پاكد بررسی عوامل موثر بر اعتیاد نوجوانان و جوانان 12 تا 29 سال مناطق 165 ســاكنان را دو عامــل عمــده در شــكل گیــری ســكونتگاه خــودروی پاكدشــت برشــمرده اســت )شــاه حســینی، 1384 .) یافتههــای تحقیــق "یــاس و امیــد درمیــان جوانــان ســكونتگاههای غیررســمی- نمونــه مــوردی شــهر كرمانشــاه، تفاوتهــای بنیــادی میــان ســكونتگاههای غیررســمی "درحــال ترقـی " و "درحـال زوال" مشـاهده میشـود كـه ناشـی از رونـد تكویـن و تكامـل آنهـا در شـرایط اجتماعـی- اقتصـادی، كالبدی،محیطـی و نیـز رویكـرد مدیریتـی حاكـم برآنهاسـت )ایراندوســت و صرافــی، 1386 .) یافتههــای بررســی حاشیهنشــینی در شهرســتانهای اســتان تهــران كــه در ســال 1393 در 9 شهرســتان اســتان تهــران شــامل اسالمشــهر، دماونــد، ورامیــن، فیروزكــوه، شــهریار، ســاوجبالغ، ربــاط كریــم و كــرج انجــام گرفتــه اســت. نشــان میدهــد حاشــیه نشــینان مســائلی چــون خریــد و فــروش مــواد مخــدر، ایجــاد مزاحمتهــا، انــواع ســرقتها، نزاعهــای دســته جمعــی و غیــره را از جملــه جرائــم شــایع در مناطــق حاشــیهای مطــرح كردهانــد. همچنیــن براســاس یافتههــای تحقیــق، بیاعتمــادی در بیــن اهالــی مناطــق حاشـیهای زیـاد اسـت و دلیـل آن نیـز از نظـر پاسـخگویان، بیتوجهـی مسـئوالن بـه ایـن مناطــق، گرفتــاری و مشــغله كاری مــردم و عــدم وجــود خدمــات اجتماعــی و رفاهــی در اینگونــه مناطــق میباشــد )عبــدل، 1389 .) منصــوره حــاج حســینی و مهنــاز اخــوان تفتــی )1382 )در تحقیقــی بــه بررســی »تأثیــر سـبک اسـناد بـر میـزان گرایـش و ابتـای جوانـان بـه اعتیـاد« پرداختهانـد. جامعـه آمـاری ایـن پژوهـش شـامل کلیـه جوانـان 28 -18 سـال سـاکن شـهر یـزد در قالـب دو گـروه معتـاد و غیـر معتـاد بـود. بـرای جمـعآوری اطالعـات از پرسـشنامه سـبک اسـنادی، اسـتفاده بـه عمـل آمـد. در پایـان مشـخص شـد کـه سـبک تبییـن جوانـان معتـاد بـرای وقایـع خوشـایند و ناخوشـایند، بدبینانهتـر از جوانـان غیـر معتـاد اسـت. طبـق تحقیقـات دكتـر تنهایـی، رابطـه متقابـل میـان قشـر حاشـیهای و قشـرهای اصلـی و فرعــی در ســاختار طبقاتــی شــهر، فراینــدی میشــود كــه میتوانــد قشــر حاشــیهای را بــا دو فرهنــگ آشــنا كنــد: یــک فرهنــگ رســمی و نظــام سیاســی كشــور و دیگــری خــرده فرهنگهایــی كــه در برابرفرهنــگ حاكــم قــرار دارنــد و بدیــن منــوال مقدمــات شــكلگیری آســیبهای اجتماعــی را فراهــم مــیآورد )تنهایــی،1375

http://journals.police.ir/article_92119_0f6581058729ec032889c0dbaeacc7e6.pdf