اسباب بازی؛ ابزار رشد ذهنی کودکان

بازی کردن یکی از نیازهای اساسی کودکان و بهترین وسیله برای رشد و شکوفایی احساسات آنان است واین در حالی است که بازی علاوه بر پرورش هیجان‌ها و عواطف کودک کارکردهای مهم دیگری نیز دارد که هر یک از آنها به جنبه‌های از زندگی کودک مربوط می‌شود و او را برای به زندگی بزرگسالی آماده می‌کند. در این میان استفاده از اسباب بازی‌های مختلف به عنوان ابزاری مهم در رشد و تحول کودکان نه تنها تاثیرات شگرف تربیتی به جا می‌گذارد بلکه تصورات کودکان را گسترش داده و توان خلاقیت آنان را توسعه می‌دهد به طوری که امکان تجارب زندگی را برای کودک فراهم می‌کند

کارشناسان معتقدند، اسباب بازی‌ها نقش حیاتی در رشد و شکوفایی زندگی کودکان دارند و این در حالی است که کودکان در حین بازی خود را در موقعیت‌های اضطراب‌آور و ترسناک قرار می‌دهند و با همراهی اسباب بازیشان به جست‌وجوی راه‌ حل می‌پردازند و از این طریق تسلط خود را بر موقعیت‌ها افزایش می‌دهند و تا حدی بر نگرانی و ترسشان فائق می‌آیند. آنان از طریق بازی کردن بسیاری از مهارت‌هایی را که در بزرگسالی به آن نیاز دارند را یاد می‌گیرند.

آنان می‌گویند، اگر اسباب‌بازی‌های کودکان به دقت انتخاب شوند باعث بالا رفتن کیفیت بازی و رشد شخصیت کودک می‌شود. همچنین اسباب‌بازی‌های آموزشی، نقش مهمی در رشد کودکان پیش دبستانی دارند زیرا موجب بالا رفتن هوش، مهارت‌های اجتماعی و همچنین رفتارهای احساسی در کودکان می‌شود. برگزاری اولین نمایشگاه دنیای اسباب بازی و سرگرمی در تهران ما را بر آن داشت تا گفتگویی داشته باشیم با مسئولان و دست اندرکاران که در پی می‌آید. ‏

نقش اسباب بازی در رشد کودک

دکتر علی فرجام ـ روانشناس اجتماعی درمورد نقش اسباب بازی در رشد کودکان به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: کودک با اسباب بازی خود تنها بازی نمی‌کند، بلکه اسباب بازی را تبدیل به موجودی جاندار می‌کند که با او دوست می‌شود، دعوا می‌کند، درد‌دل می‌کند، نصیحت می‌کند، نگرانی‌هایش را در میان می‌گذارد و استرس خود را تخلیه می‌کند. از این‌رو اسباب بازی‌های کودک برایش اهمیت زیادی دارد. ‏

وی با بیان این مطلب که اسباب‌بازی در کنار سایر بازی‌ها در رشد و خلاقیت کودکان نقش به سزایی را ایفا می‌کند می‌افزاید: مادران از طریق اسباب‌بازی‌ می‌توانند موجب تحریک حواس پنج‌گانه کودک شوند. به عنوان مثال استفاده از اسباب بازی‌هایی که موسیقی پخش می‌کنند، پازل و لگو‌هایی که با سرهم کردن اشکال مختلفی را می‌توانند درست کنند. در تقویت هوش و خلاقیت کودکان بسیار موثرند. این در حالی است که در انتخاب اسباب‌بازی باید سن کودک را در نظر گرفت. اگر اسباب‌بازی مطابق با سن کودک باشد به بالا بردن قدرت تفکر و خلاقیت او کمک شایانی خواهد کرد. اسباب‌بازی‌های آموزشی مثل کره هوش، جورچین‌ها و خانه‌سازی برای کودکان یک سال به بالا مناسب است و از سه سالگی به بعد نقش اسباب‌بازی‌هایی مانند عروسک، ماشین و بازی‌های تقلیدی مثل خاله‌بازی می‌تواند قوه تخیل کود ک را افزایش دهد. انجام بازی‌های هوش و طرح معما، برای به کارگیری فکر کودک، باعث می‌شود تا کودک قوه فکر و تخیل خود را به کار بیندازد و سعی کند مسائل را حل کند.

این روانشناس خاطر نشان می‌کند: کودکی که مسایل مختلفی را به شکل بازی یا معما حل می‌کند، در برخورد با مسایل زندگی، مسایل علمی و غیره به همین شکل عمل می‌کند زیرا که یاد گرفته است که مسأله را از زاویه‌های مختلف نگاه کند و راه حل مناسب برای آنها بیابد. این موضوع نقش زیادی در تقویت اراده و نگرش مثبت کودک به مسائل مختلف دارد در رشد هوش او نیز موثر است.‏

وی با اشاره به این مطلب که کودکان در سه سال اول زندگی به سرعت علاقه خود را به یک نوع اسباب‌بازی از دست می‌دهند و در این سنین به اسباب‌بازی‌های متنوع و زیاد نیاز دارند می‌گوید: در این سن هر نوع وسیله‌ای می‌تواند برای کودک اسباب‌بازی باشد از اینرو والدین باید توجه داشته باشند که گاهی یک اسباب‌بازی ساده که شباهت به چیز خاصی ندارد قوه خلاقیت کودک را بیشتر تحریک می‌کند. به عنوان مثال اگر یک تکه چوب در اختیار کودک باشد کودک آن را به جای عصا، شمشیر، تفنگ، اسب و غیره به کار می‌برد، در حالی که وقتی از یک شمشیر پلاستیکی استفاده می‌کند این قابلیت‌ها را ندارد. در طبیعت منبع بی‌زوال و بی‌انتهایی از اسباب‌بازی برای کودکان وجود دارد، مانند بازی با آب، شن، چوب، برگ و بسیاری منابع بی‌خطر دیگر که موجب رشد جسمی، عاطفی، شخصیتی و ذهنی کودک می‌شود و زمینه بروز خشونت را در وی بسیار کاهش می‌دهد. در بیشتر مواقع کودک دلیل بازی کردن خود را نمی‌تواند بیان نماید ولی نمی‌تواند بدون بازی کردن زندگی کند.

دنیای اسباب بازی و سرگرمی

کامبیز آقایی ـ مدیر اولین نمایشگاه دنیای اسباب بازی و سرگرمی از ارائه اسباب بازی‌ها و محصولات سرگرمی متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی در این نمایشگاه خبر داده و می‌گوید: اسباب بازی‌ها و محصولات سرگرمی با مخاطبین کودک و بزرگسال در این نمایشگاه، آخرین دستاوردهای تولیدی و خدماتی خود را به معرض نمایش فعالان و علاقمندان خواهند گذاشت. از این رو این نمایشگاه به عنوان ویترین تمام عیار و آیینه‌ خوش نمای موفقیت‌های بزرگ صنعت اسباب بازی و سرگرمی تلاش خواهد کرد تا توانمندی‌ها و ظرفیت‌های تولیدی و خدماتی در این صنعت را در بالاترین سطح به مخاطبین معرفی نماید.

مدیر اولین نمایشگاه دنیای اسباب بازی و سرگرمی، با بیان این مطلب که انتخاب آگاهانه و بهینه اسباب بازی برای کودک و نوجوان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده ازاینرو باید به خوبی مورد توجه قرار گیرد یاد آوری می‌کند: انتخاب اسباب بازی ایرانی و نظارت شده از سوی ارگان‌های متولی که متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی ـ اسلامی طراحی و تولید می‌شوند، نقش مهمی در رشد فرزندان این سرزمین خواهد داشت.

وی در مورد اهداف اولین نمایشگاه دنیای اسباب بازی و سرگرمی تاکید می‌کند: نمایش آخرین دستاوردها، فناوری‌ها و شیوه‌های نوین تولیدی محصولات داخلی، ایجاد فرصت برقراری ارتباط بین تولیدکننده و مصرف کننده، فرصت شناخت رقبا و آشنایی با خدمات، محصولات و برنامه‌ها، از اهداف برگزاری این نمایشگاه است و این در حالی است که شناخت شرایط کلی بازار و سلایق مصرف کنندگان، فرهنگ سازی انتخاب آگاهانه اسباب بازی و ایجاد فضای فرهنگی و توسعه سرگرمی و اسباب بازی وفراهم آوردن بستر مناسب جهت ارتقاء سطح کیفی اسباب بازی‌های تولید داخلی از دیگر اهداف برگزاری این نمایشگاه به شمار می‌رود.

ایمنی اسباب بازی

سولماز صابری کارشناس حوزه کودک و نوجوان هم در مورد انتخاب اسباب بازی برای کودکان به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: ایمنی اسباب بازی را نباید از نظر دور داشت. اسباب بازی‌هایی که به دلیل شکستنی بودن یا داشتن ناصافی‌هایی باعث مجروح شدن دست کودک می‌شوند، همچنین اسباب بازی‌هایی که قطعات کوچک داشته باشند، یا قسمت‌هایی از آن کنده شود و ممکن است کودک آن‌ها را به دهان بگذارد و ببلعد، برای کودکان خطرناک است. همچنین اسباب بازی باید با فرهنگ و ارزش‌های جامعه هماهنگی داشته باشد. تناسب اسباب بازی با سن کودک نیز نکته ی دیگری است که باید در انتخاب اسباب بازی رعایت شود. کودک در هر مرحله‌ای از رشد، به بازی‌های خاصی می‌پردازد و به وسایلی برای پرداختن به این بازی‌ها احتیاج دارد. با این وجود، اسباب بازی‌هایی هستند که برای سنین مختلف، می‌توانند مناسب باشند.

وی با بیان این مطلب که عروسک یکی از اسباب بازی‌های مورد علاقه کودکان است می‌افزاید: عروسک‌های پارچه‌ای که به شکل حیوانات هستند به کودکان آرامش می‌دهد به طوری که در غیاب مادر سرگرمی خوبی هستند. این در حالی است که عروسک بیشتر در بازی‌های تخیلی مورد استفاده کودک قرار می‌گیرد و جایگزین یک کودک، بزرگسال و یا حتی کودکی بزرگتر هم می‌شود. بعضی از کودکان با عروسک بازی نمی‌کنند و همچنین در بعضی از پسران دیده می‌شود که به بازی با عروسک می‌پردازند. کودکان در سنین ۴ تا ۱۲سالگی، با عروسک بازی می‌کنند. اسباب بازی‌ها، این امکان را برای کودک فراهم می‌کند تا کودک به اکتشاف بپردازد. مهارت‌های حرکتی و ادراکی را به دست بیاورد، دنیای تخیلی خود را به تقلید از دنیای بزرگسالان بسازد و به این ترتیب با زندگی، کار و روابط بزرگسالان آشنا شود.

این کارشناس حوزه کودک و نوجوان با بیان این مطلب هنگامی که کودکان تعداد کمتری اسباب بازی را در اطراف خود دارند، بیشتر با یکدیگر بازی می‌کنند شیطنت‌های آنان افزایش می‌یابد می‌افزاید: متعددبودن اسباب بازی به صورت محرک عمل می‌کند و کودکان را به اکتشاف و بازی‌های ساختمانی و تخیلی تشویق می‌کند و این در حالی است که نوع اسباب بازی نیزبربازی تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال: بعضی از اسباب بازی‌ها باعث می‌شود که کودک در هنگام بازی با آنها صحبت کند. اسباب بازی‌هایی مانند؛ عروسک، خانه، مزرعه، حیوانات، ماشین، کودکان را به بازی‌های تخیلی سوق می‌دهد

وی با بیان این مطلب که اسباب بازی‌هایی مانند سرسره، نردبان، دوچرخه، کودکان را به بازی‌هایی تشویق می‌کند که معمولا باعث تمرین عضلات بزرگ می‌شود یادآوری می‌کند: اسباب بازی‌هایی که شکل کامل شده‌ای راندارند و کودک می‌تواند به دلخواه خود آنها را شکل بدهد یا تغییراتی در آن ایجاد کند و یا چیزی با آن بسازد بیشتر موردعلاقه‌ی کودکان قرار می‌گیرد و باعث خلاقیت آنها می‌شود. این در حالی است که اسباب بازی‌هامی توانند به صورت یک عامل خارجی عمل کنند به طوری که بر اساس آن کودک اعمال خود را نظم دهد، به عنوان مثال: هنگامی که کودک با طناب بازی می‌کند، خود را وادار به انجام حرکات خاصی می‌کندکه با ویژگی‌های طناب مطابقت دارد، یعنی سعی می‌کند تا با ویژگی‌های آن سازگار شود. این سازگاری پیش درآمد سازگاری‌های دیگری است که کودک به مرورزمان به آن دست خواهد یافت.

انتخاب اسباب بازی بر اساس سن کودک

صابری در مورد انتخاب اسباب بازی برای سنین مختلف می‌گوید: از بدو تولد تا پایان یک سالگی: پس از تولد، پیش از هرگونه تحرکی، قوه‌ی بینایی و برخی از مهارت‌های نوزاد تنظیم می‌شود. پس او نیاز به اسباب بازی دارد که این دو وجه را تقویت کند. نوزاد در هنگام تولد دیدی کامل ندارد و به تدریج قوه ی بینایی‌اش تکمیل می‌شود. به همین دلیل برای شروع باید اشکال و اشیاء گوناگون را به او نشان دهید تا توجه او به سمت آن‌ها جلب شود. به عنوان مثال: اشکال سیاه و سفید و یا اشیایی که دارای خطوطی با رنگ‌های متفاوت می‌باشند، باعث می‌شوند که کودک وجه تمایز میان آن‌ها را دریابد یکی دیگر از اشیایی که برای نوزاد یک تا سه ماهه توصیه می‌شود، آینه‌های نشکن و ایمنی است که به نرده‌های تخت یا دیواره گهواره کودک نصب می‌شود. همچنین جغجغه؛ که کودک در این سن تمایل دارد آن را محکم در دست بگیرد و تکان بدهد. در سنین چهار تا هفت ماهگی؛ قوه‌ی بینایی نوزاد کامل‌تر می‌شود و حرکات بدنی او پیشرفت بیشتری می‌کند. اگر توپی را به سوی او قل دهید، خط سیر توپ را با چشمانش دنبال می‌کند. او مدت‌های زیادی را محو تماشای خود در آینه می‌شود. در این سن نوزادان تمایل زیادی به لمس اجسام نرم و اسباب بازی‌های پارچه‌ای و صدا دار دارند. بنابراین استفاده از کتاب‌های پارچه‌ای و عروسک‌های نرم و صدا دار را توصیه می‌کنیم. در سنین هشت تا دوازده ماهگی‌؛ می‌توان از اسباب بازی‌هایی که اندازه‌ی بزرگتری را دارند استفاده کرد؛ البته اسباب بازی‌هایی که کودک با فشار دگمه‌های آن می‌تواند صداهای گوناگونی بشنود، برای این گروه سنی بسیار سرگرم‌کننده است. همچنین اسباب بازی‌هایی که با فشار دادن، باز و بسته کردن و ایجاد صدا، کودک را مشغول می‌کنند نیز برای آن‌ها مناسب است. زیرا کودک با کمک این اسباب بازی‌ها عوامل و دلایل را می‌آموزد. در ضمن عروسک‌های بزرگ نیز برای کودک جالب هستند. وسایل آشپزخانه، تلفن، اسباب بازی و عروسک‌هایی با لباس‌های متفاوت خلاقیت کودکان را افزایش می‌دهند. معمولا در این سنین؛ کودک به کشیدن و هل دادن اشیاء تمایل دارد. هنگامی که کودک یاد می‌گیرد جسمی را از جایی خارج و یا به آن داخل کند، استفاده از سطل یا جعبه برای پر و خالی کردن اسباب بازی‌ها، مدت‌ها او را سرگرم کرده، مهارت‌های او را افزایش می‌دهد.

یک تا سه ساگی

وی خاطر نشان می‌کند: کودکان نو پا می‌توانند از اسباب بازی‌های پیچیده تری استفاده کنند، زیرا به سهولت و با مهارت اشیاء را در دست می‌گیرند و آن‌ها را به کار می‌گیرند. آن‌ها عاشق استفاده از وسایل خانه سازی هستند و تنوع این گونه اسباب بازی‌ها از لحاظ شکل، رنگ و سایز، برایشان بسیار جذاب است. از اسباب بازی‌های مفید دیگر برای این سنین؛ می‌توان به انواع دیگر وسایل ساخت و ساز، پازل‌های ساده، ماشین، کامیون و مداد شمعی‌های ضخیم برای رنگ آمیزی اشاره کرد. در این سنین قوای ذهنی و قدرت خلاقیت کودک رشد می‌کند ؛ بنابراین اسباب بازی‌هایی که خلاقیت او را تقویت می‌کنند، بسیار شایان توجه هستند ؛ وسایل آشپزی، تلفن اسباب بازی و عروسک‌هایی با لباس‌های مختلف، ایده آل‌ترین انتخاب‌ها برای اسباب بازی‌های این سنین هستند.

سه تا پنج سالگی

در این سنین کودک قادر است به توپ ضربه وارد کند و توپ را بگیرد. به همین دلیل تهیه توپ در سایز‌های مختلف در این سنین توصیه می‌شود. کودک در حدود سن سه تا پنج سالگی می‌تواند به راحتی یک شئ را به عنوان الگو قرار داده و آن را ترسیم کند. پس وسایل نقاشی را در اختیار او بگذارید. به نخ کشیدن مهره‌های چوبی یا پلاستیکی به ایجاد هماهنگی بین چشم‌ها و دست‌ها بسیار کمک می‌کند. در این سن دوست شدن با کودکان دیگر بسیار مهم است. ارتباط با دیگر کودکان؛ قانون سهیم شدن و شراکت را به کودک آموزش می‌دهد. زیرا در این سنین کودکان تمایل دارند که نقش مادر، پدر و یا دیگر بزرگسالان را بازی کنند. عروسک‌ها نیز هم بازی‌های خوبی برای کودک شما در این سنین هستند.‏

خمیر اسلایم برای کودک ۲ تا ۳ ساله

کودک در سن دو تا سه سالگی نیاز به ثابت کردن اعتماد به نفس و استقلال خود دارد. ساخت اشکال مختلف بدون کمک پدر و مادر، یا همراه آن‌ها، علاوه بر کمک به پرورش اعتماد به نفس و استقلال کودک، باعث تقویت هوش هندسی کودک می‌شود. همچنین خلاقیت او را در انتخاب راه‌حل‌های مختلف تقویت می‌کند. پس در انتخاب اسباب بازی برای کودکان ۲ تا ۳ سال خمیر اسلایم را فراموش نکنید.

اسباب بازی های تشخیص تصویر و حروف

هر اسباب بازی که دارای تصاویر پرندگان، حیوانات، لوازم خانگی، حروف و غیره باشد و شما از کودک بخواهید که نام آن‌ها را حفظ کرده و به شما نشان دهد، به هوش کلامی و دایره لغات کودک کمک خواهد کرد. همچنین باعث افزایش قدرت یادگیری کودک خواهد شد.

کتاب های تصویری

کتاب‌ های تصویری و نقاشی که کودک آن را رنگ کند و یا عکس‌‌های آن را نگاه کند، می‌تواند برای او جذاب باشد، شما می‌توانید داستان‌های مختلفی را برای تصاویر داخل کتاب بسازید و برای کودک تعریف کنید. استفاده از کتاب باعث تقویت تخیل و قدرت تصمیم گیری کودک و در نتیجه شکوفا شدن استعدادهای کودک شما خواهد شد.

پازل برای کودک دو تا سه ساله

پازل بدون شک یکی از مهم‌ترین اسباب بازی ها برای درک ارتباطات تصویری و حل معماهای هندسی است. یک پازل کودک با قطعات کم، کیفیت خوب و تصویری دوست داشتنی را برای کودک انتخاب کنید و اجازه دهید کودک در کنار شما از قدرت حل کردن پازل و سر هم کردن تصاویر لذت ببرد. کودک بارها و بارها پازل را حل کرده و در هر بار موفقیت، هوش تصویری و قدرت درک جزئی و کلی نگری بیشتری پیدا خواهد کرد.

لگو اسباب بازی برای کودکان ۲ تا ۳ سال

سر هم کردن لگوهای شخصیت های کارتونی یا لگوهای دیگر، حتی به صف چیدن قطعات و به طور کلی درست کردن نظمی خیالی، حتی ساده می‌تواند در پرورش هوش کودک بسیار مفید واقع شود و کار با دست کودک را نیز بهبود دهد. در تهیه اسباب بازی برای کودک ۲ تا ۳ سال لگو را فراموش نکنید.

https://www.ettelaat.com/mobile/?p=97632&device=phone