برنامه‌ توسعه‌ فردی/ روش‌ها، اهداف و ویژگی‌های این برنامه

هر نوع توسعه، ارتقاء و بهبود اعم از شخصی، سازمانی، آموزشی و… اگر می‌خواهد واقعاً رخ دهد و به نتیجه‌ی مطلوب و مورد انتظار برسد، باید در یک چهارچوب کلی، منظم و سازماندهی‌شده برنامه‌ریزی گردد. این چهارچوب، برنامه توسعه فردی نامیده می‌شود که شاید شما آن را با نام لاتین و مخفف شده‌ی IDP به کار ببرید.

بهبود و پیشرفت در برنامه‌ی توسعه‌ی فردی می‌تواند همه‌جانبه باشد و ابعاد مختلف زندگی یک فرد را در برگیرد، مانند:

• افزایش و بهبود مهارت‌های فردی
• بهبود شخصیت
• بهبود کیفیت زندگی
• ارتقاء شغلی
• ارتقاء مهارت‌های آموزشی
• از بین بردن نقاط ضعف
• افزایش کارایی و بهره‌وری و …

اگر می‌خواهید با برنامه‌ی توسعه‌ی فردی، ابعاد، ویژگی‌ها و اهداف آن آشنا شوید این متن را تا انتها مطالعه کنید.

برنامه توسعه فردی چیست؟

اگر می‌خواهید در جایی که هستید نمانید و پیشرفت کنید، شما به یک برنامه‌ی توسعه فردی (Individual Development Plan) نیاز دارید و این تعریف می‌تواند ساده‌ترین تعریف از برنامه‌ی توسعه فردی باشد.

این برنامه گام‌هایی منظم برای بهبود عملکرد و تقویت نقاط قوت فردی و تحقق اهداف و آرزوها را برای اشخاص فراهم می‌کند. افراد برای پیشرفت در زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و اجتماعی نیاز دارند تا خود را بهبود بخشند.

فرد با ارتقاء مهارت‌های قبلی، افزودن مهارت های جدید، حذف برخی نقاط ضعف و بهبود عملکرد خود می‌تواند بهره‌وری و کارایی بیشتری از خود نشان دهد و راه‌های پیشرفت و موفقیت خود را هموار سازد.

توسعه‌ی شخصی فرآیندی مادام‌العمر است که افراد می‌توانند مهارت‌ها و توانایی‌های خود را ارزیابی و آنالیز کرده و بهبود دهند تا از پتانسیل‌های استفاده‌نشده استفاده کنند.

اجرای برنامه‌ توسعه‌ فردی موجب چه می‌شود؟

• توسعه فردی فعالیت‌هایی را در برمی‌گیرد که باعث ارتقاء آگاهی و هویت افراد می‌شوند.
• استعدادها و پتانسیل‌ها را شناسایی کرده و آن‌ها را توسعه می‌دهند.
• سبب ارتقاء سرمایه‌های انسانی شده و از این طریق اشتغال‌زایی را بالا می‌برد.
•  کیفیت زندگی را ارتقاء می‌بخشد.
•  موجب تحقق رؤیاها و آرزوها می‌شود.
• سبب رشد فرد در تمام ابعاد زندگی فردی می‌شود.

مفهوم توسعه‌ی فردی و سازمانی

این برنامه امروزه بیشتر روی توسعه و بهبود مهارت‌های کارکنان سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که البته باید گفت مرزی بین اهداف و مهارت‌های فردی و سازمانی وجود ندارد و این برنامه می‌تواند جوانب دیگر زندگی یک کارمند مانند زندگی شخصی، خانوادگی و تحصیلی او را نیز در برگرفته و بهبود بخشد.

مفهوم توسعه‌ی فردی تنها به توسعه‌ی سازمانی محدود نمی‌شود و برای رشد دیگران در نقش‌هایی مانند معلم، راهنما، مشاور، مدیر، محصل و … را نیز در برمی‌گیرد. وقتی پیشرفت شخصی در چارچوب مؤسسات صورت می‌گیرد به روش‌ها، برنامه‌ها، ابزارها، تکنیک‌ها و سیستم‌های ارزشیابی که توسعه‌ی انسانی را در سطح فردی در سازمان‌ها پشتیبانی می‌کند، اشاره دارد.

به عبارت ساده‌تر روش‌های توسعه‌ی فردی که در سازمان‌ها از آن‌ها بهره می‌گیرند، همان روش‌هایی است که در زندگی فردی نیز برای توسعه می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و به ارتقاء و بهبود روش‌های زندگی فردی و شخصی پرداخت.

در زیر به برخی موارد توسعه‌ی فردی اشاره می‌کنیم که در توسعه‌ی سازمانی نیز مؤثر هستند مانند:

• ایجاد عزت‌نفس
• خودکفایی
• رشد خودآگاهی
• افزایش اعتمادبه‌نفس
• افزایش خودآگاهی فرد
• آشکارسازی پتانسیل‌ها، استعدادها و مهارت‌ها
• یادگیری مهارت‌های جدید
• بهبود سبک زندگی
• مدیریت زمان
• افزایش درآمد و ثروت
• بهبود وضعیت اجتماعی فرد
• تحقق آرزوها
• رضایت از زندگی
• یافتن هویت
• بهبود هوش هیجانی و روابط اجتماعی با افراد

برنامه توسعه فردی در راستای اهداف شغلی

برنامه‌ی توسعه فردی (IDP) ابزاری برای کمک به کارکنان در حرفه و شغل خود و پیشرفت شخصی است. هدف اصلی آن کمک به کارکنان در دستیابی به اهداف شغلی کوتاه‌مدت و بلندمدت و همچنین بهبود عملکرد شغلی فعلی آن‌هاست. این برنامه‌ی همه‌جانبه توسط کارکنان و سرپرست یا مدیر آن‌ها طرح‌ریزی و اجرا می‌شود و کارکنان با اجرای آن به اهداف سازمانی خود می‌رسند.

برنامه‌ای که طرح‌ریزی می‌شود، محدودیت زمانی ندارد و می‌تواند با دربرداشتن اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت بازه‌ی زمانی بلندتری برای رسیدن به اهداف جزئی و کلی در برداشته باشد. اهداف و نتایج برنامه‌ توسعه‌ فردی در زمینه‌ی شغلی نیز شبیه به دیگر برنامه‌های توسعه‌ی فردی است.

باید گفت اهداف، نتایج، ابزار و روش‌های توسعه با توجه به زمینه‌ای که مورداستفاده قرار می‌گیرند، می‌تواند کمی تغییر داشته باشند اما در حالت کلی یکی هستند. برنامه‌های توسعه‌ی فردی در قالب سازمانی بسیار موردتوجه شرکت‌های بزرگ هستند، زیرا بازخوردهای مفید و قابل اطمینانی از آن حاصل می‌شود و نتایج حاصله از آن به سود هر دو طرف خواهد بود.

نتایج بارز این برنامه‌ها را می‌توان به دو شکل نتایج حاصله برای مدیران و کارمندان تفکیک کرد. نتایجی که مدیران از برنامه‌های توسعه‌ی فردی دریافت می‌کنند به شرح زیر است:

• درک بهتری از اهداف افراد
• شناخت نقاط قوت و نیازهای شغلی کارکنان
• شناسایی استعداد و مهارت‌های بالقوه‌ی افراد
• استفاده از افراد در راستای مهارت‌های آن‌ها
• بازدهی بالا، پیشرفت و موفقیت سازمانی

نتایج و اهدافی که افراد و کارکنان سازمانی از برنامه‌های توسعه‌ی سازمانی به دست می‌آورند:

• درک اهداف
• شناخت مهارت‌های موجود و افزودن مهارت‌های لازم برای بهتر شدن در شغل خود
• پیشرفت در مسیر شغلی خود و رسیدن به موفقیت‌های بزرگ و کوچک
• بالا رفتن رضایت شغلی فرد
• افزایش مسئولیت‌پذیری فرد
• شناخت نقاط ضعف و خصوصیات منفی و از بین بردن آن‌ها
• شناخت نقاط قوت و خصوصیات مثبت و بهبود آن‌ها در راستای نیازهای شغلی
• کسب مهارت‌ها و آموزش‌های لازم در جهت نیازهای شغلی

برنامه‌ توسعه فردی مناسب، همیشه مطابق با توانایی‌های کارمندی که نقش مذکور را اشغال می‌کند، شخصی‌سازی و ساخته می‌شود.

چه افرادی نیاز به برنامه‌ توسعه‌ فردی دارند؟

1. افرادی که انگیزه و اشتیاق زیادی برای تغییر دارند.
2. افرادی که از شغل، تحصیلات و موقعیت فعلی خود رضایت ندارند و می‌خواهند موقعیت‌های جدید را تجربه کنند.
3. افرادی که به آموزش و به‌کارگیری مهارت‌های جدید در زندگی خود نیاز پیدا می‌کنند.

تدوین برنامه‌ توسعه‌ فردی

حال که با مفهوم برنامه توسعه فردی آشنا شدیم، در زیر می‌خواهیم به تدوین یک برنامه‌ی توسعه‌ی فردی بنا بر نیاز و موقعیت خود در راستای بهبود وضعیت زندگی‌مان بپردازیم. نکات مهمی وجود دارند که بهتر است قبل از ایجاد یک برنامه‌ی توسعه به آن‌ها توجه کنیم.

۱) تعیین اهداف

مهم‌ترین چیزی که ما برای تغییر آن می‌خواهیم وارد یک برنامه شویم، اهداف ما هستند. اهداف ما تعیین‌کننده‌ی خواسته‌ها، آرزوها و نیازهای ما می‌باشند و می‌توانند نقشه‌ی مسیر را برای ما رسم کنند. تعیین هدف باعث می‌شود ما با شناسایی مهارت‌های پوشش‌دهنده و تکمیل‌کننده‌ی هدف آشنا شده و به کسب آن‌ها روی آوریم. در تعیین برنامه‌ی توسعه‌ی فردی نیز اهداف از اهمیت بالایی برخوردارند که باید به‌طور واضح و کامل مشخص گردند.

۲) شناسایی کامل خواسته‌ها و اهداف

بهتر است چالشی راه بیندازید و به آنچه علاقه دارید فکر کنید و تصورات خود از آینده و جایگاهی که دوست دارید در آن حضور داشته باشید را تصور کنید. این امر برای کسانی که اهداف خود را نمی‌دانند یا افرادی که اهداف درستی ندارند بسیار مناسب است و در تدوین برنامه‌ توسعه‌ فردی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. با این روش شما اطمینان حاصل می‌کنید که هدفتان خاص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل‌دستیابی، واقع‌بینانه و مبتنی بر زمان است.

۳) شناخت مهارت‌ها، پتانسیل‌ها و تجربیات

همه‌ی افراد دارای مهارت‌های مختلفی هستند و اغلب در این مهارت‌ها تجربیات مفیدی نیز کسب کرده‌اند که می‌تواند در موفقیت آن‌ها بسیار تأثیرگذار باشد. شناخت کامل آمادگی‌ها، پتانسیل‌های فردی، مهارت‌های بالقوه، ویژگی‌ها و نقاط مثبت افراد در تدوین یک برنامه‌ توسعه‌ فردی جامع و کامل بسیار اهمیت دارد. تصور کنید فردی در اهداف خود جایگاهی را در نظر داشته باشد که با پتانسیل‌های موجود در فرد تطابقی ندارد، در این حالت بهتر است قبل از تدوین برنامه، اهداف و پتانسیل‌های فردی با یکدیگر تطابق داده شوند.

۴) شناخت مهارت‌های موردنیاز

حال که شما توانسته‌اید اهداف و آمادگی‌های فعلی خود را بشناسید، زمان آن رسیده است که تصمیم بگیرید دقیقاً به چه مهارت‌هایی نیاز دارید. اهداف شما تعیین‌کننده‌ی نیازهای شما هستند، نیازهای شما همان مهارت‌ها و توانایی‌هایی هستند که برای ارتقاء و بهبود وضعیت خود باید آن‌ها را در خود پرورش داده و یا کسب کنید.

هدف اصلی هر برنامه توسعه فردی نیز رسیدن به این مرحله‌ی مهم است که شما نیازهای متناسب با اهدافتان را شناسایی کرده و به کسب مهارت‌های پیرامون اهدافتان روی آورید. در برنامه‌های توسعه‌ی فردی سازمانی نیز اهداف اشخاص، تعیین‌کننده‌ی جایگاه نهایی آن‌هاست که در این صورت برای ارتقاء به آن جایگاه باید مهارت‌های لازم را شناسایی کرده و شروع به آموختن آن‌ها کنید.

۵) شناسایی و تعیین امکانات لازم برای توسعه

زمانی که شما داشته‌های فعلی و نیازهای لازم برای اهداف خود را شناسایی کردید، زمان آن رسیده است تا نیازها و امکانات لازم برای توسعه‌ی آن‌ها را نیز شناسایی کرده و مشخص کنید. برای نمونه تصور کنید شما به آموختن برخی مهارت‌ها یا کسب اطلاعات علمی پیرامون موضوعی خاص نیاز دارید، در این حالت باید امکانات لازم مانند شرکت در کلاس‌های درسی و علمی، شرکت در کارگاه‌های آموزشی و عملی، مطالعه‌ی کتاب‌های مختلف، کسب مهارت از افراد باتجربه و … را شناسایی کرده و برای استفاده از آن‌ها زمان‌بندی و برنامه‌ریزی لازم را انجام دهید.

۶) ایجاد برنامه‌ی عملی

با در نظر گرفتن اهداف و مشخص شدن نیازهای آموزشی و توسعه‌ی آن‌ها، زمان آن رسیده است که درک کنید شما چگونه به آن‌ها دست پیدا خواهید کرد. بیشتر برنامه‌های توسعه، شامل ترکیبی از فعالیت‌هایی مانند آموزش‌های رسمی، مطالعه، کسب مهارت از افراد باتجربه در این زمینه و… هستند. شما باید در نظر داشته باشید که چه چیزی می‌تواند به شما در عملی کردن برنامه‌ توسعه‌ فردی کمک کند. برخی سؤالات وجود دارد که پاسخ به آن‌ها می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند مانند:

• آیا شما آمادگی لازم برای انجام این کار را دارید؟
• آیا شما زمان کافی برای اجرای برنامه‌ی تدوین‌شده را دارید؟
• آیا این برنامه خللی در انجام کارهای روزمره‌ی شغلی یا تحصیلی شما به وجود خواهد آورد یا خیر؟ و طرح سؤالات مشابه.
• با این جزئیات، ایجاد برنامه‌ای که شما بتوانید از آن برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنید دقیق‌تر و کامل‌تر خواهد بود.

۷) تنظیم جدول زمان‌بندی

رسیدن به اهداف در برنامه‌ی توسعه‌ی فردی بدون داشتن زمان‌بندی دقیق، تقریباً غیرممکن است. زمانی که شما برنامه‌ای برای خود تنظیم می‌کنید، مطمئناً هزینه و وقت زیادی را برای رسیدن به خواسته‌های خود صرف می‌کنید، پس انتظار دارید زمان‌بندی موجود به شما نشان دهد شما تا چه اندازه به اهدافتان نزدیک شده‌اید.

زمان‌بندی باعث می‌شود شما در صورت نرسیدن به اهداف کوتاه‌مدت خود متوجه شوید که در برنامه‌ی خود مشکلاتی وجود دارد و برای رفع آن سریعاً دست بکار شوید. برعکس این موضوع نیز زمانی است که شما به برخی اهداف خود در برنامه دست می‌یابید، در این حالت انگیزه و رضایت شما از این برنامه بالا رفته و سرعت بیشتری در اجرای برنامه بکار می‌برید.

اهمیت وجود اهداف کوتاه‌مدت در برنامه‌ی توسعه‌ی فردی

برنامه توسعه‌ی فردی می‌تواند یک برنامه‌ریزی برای انواع مختلفی از ابعاد زندگی مانند پیشرفت شغلی، تغییر شغلی، حرکت به سمت تحصیلات بیشتر یا سازمان‌دهی اقدامات موردنیاز برای به دست آوردن مهارت جدید برای بهبود زندگی شخصی مورد استفاده قرار گیرد. بااین‌حال، برای رسیدن به هدف بلندمدت، شما اهداف کوتاه‌مدت نیز باید در این فرایند داشته باشید. این اهداف معمولاً مبتنی بر زمینه‌های خاص پیشرفتی هستند که شما با توجه به هدف نهایی خود تنظیم می‌کنید. همه‌ی این اهداف کوچک به شما این امکان را می‌دهد مهارت و دانش جدیدی به دست آورید و گام‌های اساسی برای اطمینان از رسیدن به اهداف خود بردارید.

راهکارهای بهبود و توسعه‌ فردی

کتاب‌هایی که در این مورد نوشته شده‌اند را مطالعه کنید

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای دستیابی به توسعه‌ی فردی خواندن مطالب و کتاب‌هایی است که دیگران برای توسعه و بهبود وضعیت خود انجام داده‌اند. افرادی که به موفقیت‌های بزرگ رسیده‌اند یا توانسته‌اند در توسعه‌ی فردی مطالعات مهمی داشته باشند، نتایج حاصله را به‌صورت کتاب‌هایی تدوین و منتشر کرده‌اند.

با تهیه و مطالعه‌ی این نوع کتاب‌ها می‌توانید از تجربیات دیگران، روش‌ها و ابزاری که آن‌ها برای توسعه‌ی خود از آن استفاده کرده‌اند مطلع شوید.

در مطالعه‌ی نوشته‌های دیگران کتاب‌هایی را انتخاب کنید که با وضعیت فعلی شما سازگاری بیشتری داشته باشد و یا با اهداف شما همخوانی داشته باشد، در این صورت با علاقه و انگیزه‌ی بیشتری آن را مطالعه خواهید کرد.

با افراد مختلف در این مورد بحث کنید

در بحث‌های توسعه‌ی فردی شرکت کنید، این بحث‌ها می‌توانند به‌صورت حضوری و یا آنلاین برگزار شوند. افراد با شرکت در بحث‌ها، گفتگوها و تبادل ایده‌ها با دیگران می‌توانند خود را بهتر بشناسند و با روش‌هایی که آن‌ها برای بهبود وضعیت خود استفاده کرده‌اند آشنا شوند.

طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌ها و نظرات می‌تواند مجموعه‌ای از ایده‌های جدید را به نمایش بگذارد و روش‌هایی که هنوز مورد توجه قرار نگرفته است را برایمان آشکار سازد.

برای خود مربی یا مشاور انتخاب کنید

گاهی اوقات برای رسیدن به اهداف توسعه‌ی شخصی خود مجبورید برای کمک و راهنمایی با کسی در ارتباط باشید. درواقع تمام برنامه‌های توسعه‌ی فردی نیاز به مشاور، مدیر و راهنما دارند. در شرکت‌ها و سازمان‌ها، برنامه‌های توسعه، همراه با مدیران تدوین می‌گردد.

مشاور به شما انگیزه و روحیه می‌دهد تا بتوانید با جدیت بیشتری برنامه‌ی خود را دنبال کنید. تشویق‌های او می‌تواند برای شما بسیار مهم باشد و انگیزه‌ی ادامه‌ی کار را به شما بدهد. مشاور در توسعه‌ی فردی می‌تواند از سه طریق روند کاری شما را بهبود بخشد:

•  چون برای داشتن مشاور هزینه می‌کنید مجبور هستید این برنامه را جدی بگیرید تا هزینه‌های شما از بین نرود.
• وقتی کسی بر فعالیت‌های انسان نظارت می‌کند و او را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد فرد با جدیت بیشتری برنامه را دنبال خواهد کرد.
• زمانی که شرایط برای انسان سخت می‌شود و روحیه‌ی او کاهش می‌یابد، وجود مشاور می‌تواند انگیزه‌ی فرد را تقویت کرده و به او در ادامه‌ی برنامه‌اش کمک کند.

در انتخاب مشاور نیز حساسیت‌های لازم را به کار گیرید و از افراد معتبر و باتجربه بهره ببرید.

اگر استرس زیادی دارید مدیتیشن انجام دهید

مدیتیشن یا مراقبه به معنای تمرین برای رسیدن به حالتی است که در آن فرد با نادیده گرفتن محرک‌های پیرامون، خودآگاهانه و به‌صورت ارادی، ذهن خویش را وا می‌دارد که سکوت کند و نتیجه‌ی این سکوت رسیدن به آرامش است.

مدیتیشن نه‌تنها به رهایی شما از افکار و احساسات منفی و رهایی از استرس کمک می‌کند، بلکه مهارت‌های حل مسئله‌ی شما را بالا برده و بینش و شهود شما را افزایش می‌دهد. همه‌ی این موارد در دستیابی به توسعه‌ی فردی بسیار مهم هستند. هر چند روز یک‌بار ذهن خود را از تمام چیزهایی که موجب استرس شما می‌شود رها سازید تا بتوانید با حذف انرژی‌های منفی برای رسیدن به اهداف خود تلاش بیشتری داشته باشید.

نکات مهم در مورد برنامه توسعه فردی

شاید شما با شناسایی اهداف بتوانید مهارت‌های موردنیاز برای بهبود وضعیت فعلی خود را شناسایی کنید، اما اگر مشکلاتی که در راه رسیدن به موفقیت مانع شما هستند را نیز بشناسید و آن‌ها را رفع کنید به اهداف خود زودتر خواهید رسید. انواع مختلفی از مشکلات وجود دارد:

• مشکلات شغلی
• مشکلات خانوادگی
• مشکلات شخصی
• مشکلات مالی
• مشکلات عاطفی و…

شناسایی و رفع مشکلات بهترین برنامه‌ توسعه‌ فردی محسوب می‌شود.

شما به یک محرک و انگیزه‌ی قوی برای ادامه‌ی مسیر توسعه نیاز دارید. انگیزه را می‌توان از راه‌های مختلف به دست آورد که بستگی به علایق و شخصیت افراد می‌تواند متفاوت باشد، اما مطمئن باشید انگیزه، شما را در رسیدن به اهداف یاری خواهد کرد.

https://mag.ati.land/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C/