پارانویا چیست؟

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)

اختلالی از مجموعه اختلال‌های شخصیتی است که در گروه‌ A قرار دارند. افراد این گروه معمولا به داشتن افکار و رفتارهای عجیب و نامتعارف مشهورند. افراد مبتلا به پارانویا، سوء‌ظن شدید دارند و با وجود اینکه دلیل خاصی ندارند، نمی‌توانند به کسی اعتماد کنند و دائم به دیگران مشکوک هستند. این افراد معمولا نظرات و رفتار بی‌ضرر دیگران را بدخواهانه تصور می‌کنند. در این مقاله شما را با علائم بیماری پارانوئيد، علت اختلال شخصیت پارانویید، تشخیص اختلال پارانوئید و درمان این اختلال آشنا خواهیم کرد.با ما همراه باشید

علائم اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال پارانوئید از اوایل بزرگسالی، خود را نشان می‌دهد و فرد مبتلا دائم به دیگران شک دارد و فکر می‌کند همه مردم قصد آزار و اذیت او را دارند. آنها نمی‌توانند احساسات منفی خود نسبت به دیگران را و اینکه از واقعیت دور شده‌اند، به‌درستی درک کنند. افراد مبتلا به پارانوئيد،‌ همیشه در حالت تدافعی قرار دارند و بر این باورند که دیگران دائما قصد تحقیر یا تهدید آنها را دارند. این افکار بی‌پایه و اساس آنها و عادت‌های سرزنش کردن دیگران و بی‌اعتمادی‌شان به مردم، باعث می‌شود توانایی برقراری ارتباط صمیمانه با دیگران را ازدست بدهند. افراد مبتلا به اختلال پارانوئید معمولا علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:

علائم پارانوئید

آنها نسبت به تعهد، وفاداری یا راستی و درستی دیگران تردید دارند و بر این باورند اطرفیان قصد سوء‌استفاده یا فریب آنها را دارند.
به دیگران اعتماد نمی‌کنند و هرگز از مسائل زندگی خود به دیگران نمی‌گویند، زیرا می‌ترسند از این اطلاعات فردی، علیه خودشان استفاده شود.
دیگران را نمی‌بخشند و کینه‌توز هستند.
بیش‌ازحد حساس‌هستند و انتقاد کسی را نمی‌پذیرند.
اظهارات بی‌منظور یا نگاه‌های تصادفی دیگران را بد تعبیر می‌کنند.
بی‌دلیل تصور می‌کنند، دیگران قصد دارند به شخصیت آنها حمله کنند.
معمولا با خشم و عصبانیت واکنش نشان می‌دهند و هر چیزی را به‌سرعت تلافی می‌کنند.
بدون هیچ دلیلی، بارها به همسر خود شک می‌کنند و آنها را خیانتکار می‌دانند.
به‌طور کلی در روابط‌شان با دیگران سرد هستند و فاصله معینی را حفظ می‌کنند. همچنین ممکن است شخصیتی کنترل‌کننده و حسود داشته باشند.
هرگز خود را مسئول هیچ مشکل یا دردسری نمی‌دانند و معتقدند که همیشه حق با آنها بوده است.
نمی‌توانند آرام باشند.
با دیگران همیشه خصمانه رفتار می‌کنند و سرسخت و دعوایی هستند.
علت اختلال شخصیت پارانوئید
علت اصلی ابتلا به این اختلال دقیقا مشخص نیست، اما احتمالا ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانشناختی در کار است. این حقیقت که اختلال پارانوئید میان افرادی رایج‌تر است که بین اقوام خود افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، نشان می‌دهد که بین این دو نوع اختلال، ارتباط ژنتیکی وجود دارد. همچنین احتمال دارد تجربه‌های دردناک جسمی یا عاطفی دوران کودکی، در ابتلا به اختلال پارانوئید، نقشی داشته باشد. البته خشم شدید و بی‌دلیل والدین یا اثر حمایتی بی‌اندازه‌ی والدین هم می‌تواند موجب احساس ناامنی عمیق در کودکان شود که بعدها به اختلال پارانوئید تبدیل می‌شود.

اگر علائم فیزیکی این اختلال مشهود باشد، پزشک تمام تاریخچه‌ی پزشکی و روانشناختی فرد را بررسی و در صورت لزوم او را کاملا معاینه می‌کند. البته تست‌های آزمایشگاهی تشخیصی مخصوص شناسایی اختلال پارانوئید وجود ندارد. با این‌ حال، پزشک می‌تواند انواع تست‌های تشخیصی مربوط به بیماری‌های جسمی را انجام دهد و جلوی بیماری‌هایی را بگیرد که فرد را گرفتار پارانویا می‌کند.

اگر پزشک هیچ نوع مشکل جسمی در بیمار مبتلا به اختلال پارانوئید تشخیص نداد، فرد را نزد روان پزشک یا روانشناس می‌فرستد. این افراد برای تشخیص و درمان بیماری های ذهنی، آموزش دیده‌اند. روان‌پزشکان و روان‌شناسان از گفت‌وگوها و ابزارهای ارزیابی که برای تشخیص این نوع اختلال‌ها طراحی شده‌اند، بهره می‌گیرند و اختلال شخصیتی افراد را ارزیابی می‌کنند.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید
معالجات مربوط به اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند در کنترل سوء‌ظن افراد مبتلا بسیار مؤثر باشد. اما این کار بسیار سخت است. زیرا ممکن است بیمار نسبت به خود پزشک هم شک و تردید داشته باشد. چنانچه این اختلال، بدون درمان باقی بماند، مزمن می‌شود. تجویز دارو و روان درمانی، روش‌های مؤثری برای تخفیف علائم اختلال شخصیت پارانوئید هستند.

عواقب اجتماعی ناشی از اختلال‌های جدی روانی، ازجمله به‌هم‌‌ریختن کانون خانواده، ازدست‌دادن حرفه و مسکن، فاجعه‌آمیز است. بنابراین برای بهبود و درمان علائم این اختلال،‌ درمانی همه‌جانبه لازم است. این درمان عبارت است از خدماتی که خارج از سیستم رسمی درمان وجود دارند و به تخفیف علائم این بیماری کمک می‌کنند. برنامه‌های خودیاری، کمک خانواده، حمایت و پشتیبانی و ارائه خدماتی همچون مسکن و شغل، از خدمات خارج از سیستم رسمی درمان است. این خدمات در کنار سیستم درمانی رسمی، بسیار مؤثرند. کسانی که از خدمات بهداشت روان استفاده می‌کنند می‌توانند بسیاری از خدمات مربوط به درمان فرد مبتلا به پارانویا را انجام دهند. علت به‌کارگیری این افراد این است که آنها می‌توانند با افراد مبتلا به اختلالات ذهنی، بهتر از هر کس دیگری، ارتباط برقرار کنند. آنها همچون الگویی برای افراد مبتلا به پارانویا هستند و درعین حال حساسیت و توجه سیستم‌های خدمات‌رسانی به افراد مبتلا به اختلالات ذهنی را افزایش می‌دهند.

تجویز دارو
به‌طور کلی استفاده از دارو در درمان اختلال شخصیت پارانوئید توصیه نمی‌شود. زیرا دارو می‌تواند احساس شک و بدگمانی را در فرد افزایش داده و در نهایت منجر به ترک درمان توسط بیمار شود. بااین‌حال، در برخورد با شرایط خاصی از این اختلال، مانند اضطراب شدید یا توهم که زندگی عادی فرد را به‌هم می‌ریزد، مصرف دارو توصیه می‌شود. داروهای ضداضطراب مانند دیازپام، برای افرادی که به اضطراب یا پریشانی شدید مبتلا هستند، مناسب است. اگر بیمار دچار اضطراب یا توهمات شدید است و احتمال دارد به خود یا دیگران صدمه بزند، داروهای ضدروانپریشی مانند هالوپریدول یا تیوریدازین، برای او تجویز می‌شود. دوره مصرف این داروها که برای شرایط خاص بیمار تجویز می‌شود، باید کوتاه باشد.

روان درمانی
روان درمانی، مؤثرترین روش درمانی اختلال شخصیت پارانوئید است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب مشکلات عمیقی در عملکرد و روابط بین فردی دارند و به این دلیل باید درمان آنها جدی گرفته شود. ارتباط قوی بین درمانگر و بیمار، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. بااین‌حال، وجود چنین ارتباطی به‌دلیل بدبینی‌های شدید بیمار، به‌سختی شکل می‌گیرد و اغلب قبل از اینکه رابطه خوبی بین آنها شکل بگیرد، همه‌چیز تمام شده و درمان نیمه‌کاره می‌ماند. همچنین ایجاد اعتماد بین بیمار و درمانگر، توجه و دقت خاصی می‌طلبد و حتی حفظ همان مقدار اعتماد به‌دست‌آمده نیز کار پیچیده و سختی است. بیشتر مبتلایان به اختلال پارانوئید،‌ این اختلال را تا پایان عمر با خود داشته و به درمان مادام‌العمر نیاز دارند.

مشکلات پیچیده‌ی ناشی از اختلال شخصیت
پارانوئید - شک

نحوه‌ی تفکر و نوع رفتار افراد مبتلا به پارانوئید می‌تواند از توانایی آنها در حفظ روابط خود با افراد جامعه بکاهد و درعین حال آنها نتوانند در موقعیت‌های اجتماعی و کاری، به‌درستی عمل کنند. این افراد در بیشتر مواقع درگیر دعواهای حقوقی شده و مدام به‌منظور «مجازات کردن» دیگران، از آنها شکایت می‌کنند.

آینده‌ی افراد مبتلا به اختلال پارانوئید
آینده‌ی این افراد نسبت به وخامت بیماری‌شان، متفاوت است. اگر اختلال به‌شکل مزمن درآمده باشد، تا پایان عمر همراه آنها خواهد بود. البته برخی از این افراد می‌توانند بیماری خود را کنترل کنند، تشکیل خانواده بدهند و شغل و حرفه‌ای مناسب داشته باشند. اما بیشتر افراد مبتلا به این اختلال، کاملا ناتوان باقی می‌مانند.

پیشگیری از اختلال پارانوئید
به‌نظر می‌رسد که پیشگیری از ابتلا به این اختلال ممکن نباشد. اما گاهی‌اوقات درمان به افراد مستعد این اختلال کمک می‌کند تا با اتخاذ روش‌های سودمند، از پس این مشکل برآیند.